mei 2025

Liszt: Via Crucis & Solo Piano Works

Leif Ove Andsnes & Norwegian Soloists’ Choir o.l.v. Grete Pedersen

Een intens reflecterende sfeer hangt rond deze uitvoering van Liszts verbazingwekkende meditatie op de kruiswegstaties van Leif Ove Andsnes en collega's.

Via Crucis wordt traditioneel gecatalogiseerd als een koorwerk. Maar hoewel de standaarduitgave stemmen met orgel- of pianobegeleiding vereist, is er weinig zang, en Liszt bood alternatieve uitvoeringsmogelijkheden, waarbij sommigen de stemmen zelfs helemaal weglieten. Via Crucis kan daarom beter worden omschreven als een werk voor piano of orgel met optionele vocale interventies. Leif Ove Andsnes begrijpt dit volledig en weigert zijn rol te bagatelliseren. Geen enkele andere pianist (of organist) heeft dit repertoire met zoveel diepgang en begrip aangepakt.

De partituur is spaarzaam, niet alleen qua textuur, maar ook qua expressie. Speel het te rechttoe rechtaan en het resultaat is wat Marc Rochester 'terminale slaapdronkenheid' noemde (naar aanleiding van een opname van Brigitte Engerer met Accentus onder leiding van Laurence Equilbey – Naïve, 7/07); voeg te veel extra details toe en het klinkt te pietluttig. Andsnes vindt precies de juiste stilistische balans. Hij vindt ook het juiste spirituele decorum. Het geweld van de muziek vervalt nooit in sensatiezucht; de hemelse passages (bijvoorbeeld in de Vierde Statie) worden nooit zoetsappig; de tempo's, hoewel extreem snel, klinken nooit ongeduldig.

Belangrijker nog, Andsnes beheerst de wendingen feilloos. Via Crucis is radicaal polystilistisch: Gregoriaanse melodieën en lutherse koralen botsen met voorgevoelens van Bartók; passages van kinderlijke eenvoud lopen vast in cryptische uitdagingen aan de tonaliteit. Toegegeven, Andsnes minimaliseert de schokken en scherpe kantjes die te horen zijn in Reinbert de Leeuws opname uit 1984 (5/86), die het werk uit de schaduw haalde. Maar hij brengt de onderliggende desoriëntatie van het werk over door zijn sublieme klankkleur (let op hoe het woeste gehamer van de Kruisiging plotseling overgaat in buitenaardse schoonheid), subtiele dynamiek over lange afstanden, fijne aandacht voor harmonische nuances en gevoelige aanslag.

Het idee dat Via Crucis in wezen een klavierstuk is in plaats van een koorwerk, wordt bevestigd door de beslissing om het album met meer pianomuziek te vullen. (Brigitte Engerer volgde een parallelle route, maar met minder inzichten.) De selecties zijn ook briljant gekozen: de overbekende Derde Troost klinkt minder alledaags in de context van de hele set en veel diepgaander in de schaduw van Via Crucis; en Andsnes' uitdagende interpretatie van de 'Miserere', die naar een meeslepende climax toewerkt, sluit het album op magnifieke wijze af.

Het koor – en de solisten in de Stabat mater-passages – zingen met opmerkelijke zuiverheid en focus, zelfs in de meest extreme passages; en de klank, vooral in de high-res versie, is superieur. Al met al een nieuwe maatstaf voor Via Crucis.

Via Crucis is traditionally catalogued as a choral work. But although the default edition calls for voices with organ or piano ‘accompaniment’, there’s very little singing, and Liszt offered alternative performance options, some dispensing with the voices entirely. Via Crucis is thus more accurately described as a work for piano or organ with optional vocal interventions. Leif Ove Andsnes grasps this fully, refusing to minimise his role. No other pianist (or organist) has taken on this repertoire with such depth and understanding.

The score is sparse, not only in its textures but also in its expression marks. Play it too straightforwardly and the result is what Marc Rochester called ‘terminal soporiferousness’ (reviewing a recording by Brigitte Engerer with Accentus under Laurence Equilbey – Naïve, 7/07); add too much extra detail and it sounds fussy. Andsnes finds exactly the right stylistic balance. He finds the right spiritual decorum as well. The music’s violence never falls into sensationalism; its celestial passages (say, in the Fourth Station) never turn saccharine; the tempos, while extremely quick, never sound impatient.

More importantly, Andsnes handles its twists unerringly. Via Crucis is radically polystylistic: Gregorian melodies and Lutheran chorales bump up against premonitions of Bartók; passages of childlike simplicity run aground in cryptic challenges to tonality. True, Andsnes plays down the shocks and sharp edges heard in Reinbert de Leeuw’s 1984 recording (5/86), which was instrumental in bringing the work out of the shadows. But he still conveys the work’s underlying disorientation through his superb timbral shading (note how the ferocious hammering of the Crucifixion suddenly melts into other-worldly beauty), subtle long-range dynamics, fine attention to harmonic nuance, and sensitive touch.

The notion that Via Crucis is fundamentally a keyboard piece rather than a choral work is reaffirmed by the decision to fill out the album with more piano music. (Brigitte Engerer followed a parallel route but with fewer insights.) The selections are brilliantly chosen, too: the over-familiar Third Consolation sounds less commonplace in the context of the whole set and vastly more profound in the shadow of Via Crucis; and Andsnes’s defiant reading of the ‘Miserere’, building to a stirring climax, closes the album magnificently.

The chorus – and the soloists in the Stabat mater passages – sing with remarkable purity and focus, even in the more extreme passages; and the sound, especially on the high-resolution version, is superior. All in all, a new benchmark for Via Crucis.