april 2025
Weinberg: The Passenger
Teatro Real, Madrid o.l.v. Mirga Gražinytė-Tyla
David Pountney’s productie van Weinbergs aangrijpende opera over Auschwitz heeft het tot een werk van enorme betekenis gemaakt, iets wat deze audio-opname nog eens onderstreept.

In 2010 was Weinberg een naam die alleen bekend was bij een groep enthousiastelingen. David Pountneys productie van deze Auschwitz-opera veranderde alles. Na de wereldpremière van The Passenger op de Bregenzer Festspiele in Oostenrijk werd Weinberg terecht erkend als een belangrijke componist uit de twintigste eeuw. The Passenger is gebaseerd op een verhaal van de Poolse schrijfster Zofia Posmysz, een overlevende van Auschwitz. Het originele Russischtalige libretto van Alexander Medvedev werd omgevormd tot een meertalige versie, die je op dit album kunt horen (Pountney merkte terecht op dat het vreemd zou zijn om nazi-officieren op het podium in het Russisch te zien blaffen tegen een voornamelijk Duitstalig publiek in Bregenz). Deze productie reisde naar vele plaatsen, waaronder Warschau, Londen, Tel Aviv, New York en Chicago, waar ik in 2014 verschillende zangers op dit album hoorde. Pountneys Passenger beleefde zijn lang uitgestelde laatste voorstelling in het Teatro Real in Madrid in maart 2024 (eerst wilde voormalig artistiek directeur Gerard Mortier de voorstelling om de een of andere reden niet vertonen, daarna liep de voorstelling vertraging op door Covid). Een video-opname van deze laatste voorstelling is online beschikbaar op Stage+. (Het is in feite de tweede video-opname van deze productie; de eerste, uit Bregenz, werd in 2011 door Neos op dvd/blu-ray uitgebracht en later heruitgebracht door Arthaus.)
De audio-opname uit Madrid is verkrijgbaar bij DG als een album dat alleen gestreamd kan worden. Jammer dat er geen boekje in welke vorm dan ook beschikbaar is, want zelfs als je alle talen van het libretto begrijpt, waaronder Duits, Russisch, Pools en Frans, maar de opera niet zo goed kent, is het praktisch onmogelijk om het verhaal te volgen. De opname heeft de sfeer van een live-optreden in een theater, want de emoties lopen hoog op, maar soms lijken de tempo's verrassend traag: ze weerspiegelen de eisen van een groot podium waar zangers moeten bewegen. Over het geheel genomen heeft Mirga GraŽinytė-Tyla een diepgaand begrip van Weinbergs muziek en creëert ze een zeer krachtige interpretatie, waarbij ze een enorm ensemble met een zeer sterke cast leidt. Amanda Majeski's Marta was al uitstekend in 2014, toen ik haar in Chicago hoorde. De rol is met haar meegegroeid, net als Daveda Karanas' Lisa. Nikolai Schukoff als Walter vindt de perfecte balans tussen acteren en zingen, en toont daarmee het dubieuze morele karakter van deze 'West-Duitse diplomaat' (je kunt je niet herinneren wat hij deed voordat hij de wereld van de diplomatie betrad). Gyula Orendt is een overtuigende Tadeusz (en ik waardeer de moeite die hij doet om het Pools correct uit te spreken, maar ik mis nog steeds Artur Ruciński's idiomatische Pools uit de video-opname in Bregenz). Tegen het einde van de opera speelt Tadeusz, een violist (die op het podium wordt gedupliceerd door Stephen Waarts), Bachs Chaconne voordat hij wordt vermoord, alsof hij – zoals Pountney het noemde – dit hoogtepunt van heilige Duitse kunst de nazi's in het gezicht wil werpen. Voordat u naar deze opname luistert, wees gewaarschuwd: het zal uw hart breken.

Back in 2010 Weinberg was a name know only to a group of enthusiasts. David Pountney’s production of this Auschwitz opera changed it all. After the world stage premiere of The Passenger at the Bregenz Festival in Austria, Weinberg was duly recognised as a major 20th-century composer. The Passenger is based on a story by the Polish writer Zofia Posmysz, who was an Auschwitz survivor. The original Russian-language libretto by Alexander Medvedev was transformed into a multilingual version, which you can hear on this album (Pountney rightly noted that it would be strange to see onstage Nazi officers barking in Russian to a mainly German-speaking audience in Bregenz). This production travelled to many places, including Warsaw, London, Tel Aviv, New York and Chicago, where in 2014 I heard several of the singers appearing on this album. Pountney’s Passenger had its much-delayed final stop at the Teatro Real in Madrid in March 2024 (first the theatre’s former Artistic Director Gerard Mortier for some reason did not want to show it, then it was delayed by Covid). A video recording of this last run is available online at Stage+. (In fact it is the second video recording of this production; the first, from Bregenz, was released by Neos on DVD/Blu ray in 2011, later reissued by Arthaus.)
The audio recording from Madrid is available from DG as a stream-only album. It is a pity there is no booklet available in any form, as – even if you understand all the languages of the libretto, including German, Russian, Polish and French, but do not know the opera very well – it is practically impossible to follow the story. The recording has the flavour of a live performance in a theatre, as emotions are running high but at times the tempos seem surprisingly slow: they reflect the requirements of a big stage where singers have to move. Overall, Mirga GraŽinytė-Tyla has an in-depth understanding of Weinberg’s music and creates a very powerful interpretation, leading a huge ensemble with a very strong cast. Amanda Majeski’s Marta was already excellent in 2014, when I heard her in Chicago. The role has grown with her, as has Daveda Karanas’s Lisa. Nikolai Schukoff as Walter finds the perfect balance between acting and singing, thus displaying the dubious moral character of this ‘West German diplomat’ (you cannot stop thinking of what he had been doing before entering the world of diplomacy). Gyula Orendt is a convincing Tadeusz (and I do appreciate the effort he makes to pronounce Polish correctly, but still miss Artur Ruciński’s idiomatic Polish from the Bregenz video recording). Towards the end of the opera, Tadeusz, who is a violinist (doubled on stage by Stephen Waarts), performs Bach’s Chaconne before he is killed, as if – as Pountney had it – he wanted to throw this pinnacle of holy German art in the face of the Nazis. Before you listen to this recording, please be advised: it will batter your heart.