maart 2012

Tchaikovsky: Symphony No. 2

Bournemouth Symphony Orchestra o.l.v. Kirill Karabits

De meesten negeren de metrische dubbelzinnigheid en plaatsen die twee tikken stevig op de maat, maar Karabits geniet van de weerbarstigheid van het gebaar.

Oekraïense thema's vormen de kern van Tsjaikovski's Tweede Symfonie, de Klein-Russisch, en Karabits – zelf een Oekraïner – maakt dit onderscheid in de manier waarop hij ze begroet. Merk op hoe hij de retoriek van het eerste deel benadrukt, zwellend van trots bij elke belangrijke thematische uitspraak. Als er één onderscheidend kenmerk is van deze rijkelijk gevulde cd, dan is het Karabits' vastberadenheid om de grassroots-geest over te brengen van de thema's die deze stukken tot leven brengen, of het nu gaat om de kleine bruiloftsmars die Tsjaikovski in het tweede deel herinnert of het uiterst meezingbare volksliedje 'De Kraanvogel', dat in de finale zo gemakkelijk transformeert in een dreunende apotheose, met piccolo aan het hoofd van de fanfare. Dit is Tsjaikovski's 'Grote Poort' naar Oekraïne en de parallel ontgaat Karabits niet.

Kenmerkend is dat hij zich meer bewust is van de pianistische rauwheid van Moessorgski's Schilderijententoonstelling dan van Ravels finesse. Een uitvoering zoals die van Simon Rattle met de Berliner Philharmoniker verheugt zich in die finesse en pittigheid, maar de 'Fransheid' ervan doet je het bronmateriaal vergeten. Karabits is fors en aards en moedigt de grovere klanken van zijn Bournemouth Symphony Orchestra aan. Hij kiest zelfs voor de controversiële basdrumverschuivingen in de slotpagina's van de 'Grote Poort van Kiev'. De meeste vertolkers negeren de metrische ambiguïteit en plaatsen die twee klappen stevig op de maat – maar Karabits geniet van de weerbarstige aard van het gebaar.

Er is nog veel meer van dat soort werk te vinden in Moessorgski's verbluffende originele versie van Nacht op de kale berg. Het is moeilijk om terug te keren naar Rimski-Korsakovs goedaardige 'hercompositie' van dit stuk als je eenmaal hebt gehoord hoeveel van de originaliteit ervan – qua textuur, structuur en harmonie – door de goedbedoelende maar misleide Russische meester is geneutraliseerd. Moessorgski's elementaire rommeligheid is essentieel voor deze heksensabbat. Rimski heeft de kern van de zaak volledig gemist. En zo luidt Karabits.

Ukrainian themes are at the core of Tchaikovsky’s Second Symphony, the Little Russian, and Karabits – himself a Ukrainian – makes the distinction in the way that he greets them. Notice how he plays up the rhetoric of the first movement, swelling with pride at each big thematic statement. If there’s a single distinguishing feature of this generously filled disc it’s Karabits’s determination to convey the grass-roots spirit of the themes which breathe life into these pieces, be it the little wedding march recalled in the second movement of the Tchaikovsky or the eminently hummable folksong, ‘The Crane’, which so readily transforms into a tub-thumping apotheosis in the finale, piccolo leading the marching band. This is Tchaikovsky’s ‘Great Gate’ to the Ukraine and the parallel is not lost on Karabits.

Characteristically, he is more mindful of the pianistic cragginess of Mussorgksy’s Pictures at an Exhibition than of Ravel’s finesse. A performance like Simon Rattle’s with the Berlin Philharmonic rejoices in that finesse and piquancy but its ‘Frenchness’ has one forgetting the source material, where Karabits is big-boned and earthy, and positively encourages coarser-grained sonorities from his Bournemouth Symphony Orchestra. He even opts for the contentious bass drum displacements in the closing pages of the ‘Great Gate of Kiev’. Most interpreters ignore the metric ambiguity and place those two thwacks firmly on the beat – but Karabits savours the unruliness of the gesture.

There’s plenty more where that came from in Mussorgsky’s startling original version of Night on the Bare Mountain. It’s hard returning to Rimsky-Korsakov’s benign ‘re-composition’ of this piece once you’ve heard how much of its originality – texturally, structurally, harmonically – was neutered by the well-meaning but misguided Russian master. Mussorgsky’s elemental untidiness is integral to this witches’ Sabbath. Rimsky entirely missed the point. And so, resoundingly, says Karabits.