november 2013

Beethoven: The Late Piano Sonatas

Igor Levit

Zelfs als je het oneens bent met dit of dat interpretatieve detail, is de pure overtuiging van Igor Levits spel betoverend.

De laatste drie sonates van Beethoven als debuutopname kiezen, kan als eigenwijs worden gezien, maar de laatste vijf? Dat getuigt in het slechtste geval van roekeloze arrogantie, in het beste geval van een rustig zelfvertrouwen. Igor Levit is de nieuwste aanwinst van Sony: geboren in Rusland, opgeleid in Oostenrijk en Duitsland, 26 jaar oud en momenteel een BBC New Generation-artiest.

En het wordt al snel duidelijk dat dit noch roekeloos noch arrogant is, maar een debuut van ware betekenis. Overal waar je kijkt, kom je bedachtzaamheid tegen, een volkomen betrokkenheid bij de componist en een duidelijk gevoel van Levits persoonlijkheid, maar nooit op een schreeuwerige manier van 'kijk naar mij, ik speel de Hammerklavier-fuga'. Hoewel, als we het daar toch over hebben, is zijn fuga behoorlijk spectaculair: hij brengt het iconoclastische element van deze beweging over, maar ook een onfeilbaar gevoel van helderheid van structureel denken. En hoewel het fuga-onderwerp zelf veel incisie heeft, is het nooit agressief, terwijl hij in de rustigere passages een glanzend parelmoeren spel produceert.

En zelfs als je het oneens bent met dit of dat interpretatieve detail – er zijn misschien momenten in de variaties van Op. 111 die misschien wat langzaam zijn voor mijn smaak, terwijl de opening van Op. 109 misschien wat weinig bestudeerd is (in ieder geval vergeleken met de onnavolgbare Hess) – is de pure overtuiging van Levits spel betoverend. In de finale van dezelfde sonate in E majeur wordt de manier waarop hij de lijn vasthoudt en het momentum opbouwt, tot in de puntjes beoordeeld.

De fysieke aspecten van de late Beethoven worden, misschien niet verrassend, met veel energie en flair uitgevoerd. Maar er is niets slechts gung-ho aan de aanpak van deze pianist: de opening van Op. 106 is sterk gecontourd maar ook enorm koortsachtig, met veel lucht in de texturen.

Wat deze opname echt bijzonder maakt, is Levits manier van omgaan met de langzamere delen. De korte Langsam und sehnsuchtsvoll van Op. 101 is glorieus gehuld in een halo, meer een stuk, qua stemming, dan de zeer reactieve Guy in zijn nieuwere cyclus; Levit bereikt een bijna ondraaglijke intensiteit, voordat hij via de herinnering aan de opening, volkomen natuurlijk, naar de finale leidt. En hoewel hij niet de hemelse lengtes van Solomon haalt in het langzame deel van Op. 106 – hij lijkt qua temperament meer op Goode – is hij net zo intens als Guy in zijn eerste opname voor Naïve.

Voeg daar een warme maar gedetailleerde opname aan toe en je hebt iets van een triomf. Hulde ook aan Sony, dat ze zichzelf nog een geweldige pianist hebben gegund om Volodos en Andsnes gezelschap te houden. Ik kan nog wel even doorgaan over deze opname, maar het beste is om het zelf te horen.

To choose the last three Beethoven sonatas as your debut recording might be seen as headstrong, but the last five? That bespeaks, at worst, reckless arrogance, at best, a quiet confidence. Igor Levit is Sony’s latest signing: Russian-born, Austrian- and German-schooled, all of 26 years old and currently a BBC New Generation artist.

And it quickly emerges that this is neither reckless nor arrogant but a debut of true significance. Everywhere you turn, you encounter thoughtfulness, an utter engagement with the composer and a clear sense of Levit’s personality, though never in a shouty ‘look at me, I’m playing the Hammerklavier fugue’ sort of way. Though, while on that subject, his fugue is pretty spectacular: he brings across the iconoclastic element of this movement but also an unfailing sense of clarity of structural thinking. And while the fugue subject itself has plenty of incision, it’s never aggressive, while in the quieter passages he produces some lustrously pearlescent playing.

And even when you might find yourself disagreeing with this or that interpretative detail – arguably there are moments of the Op 111 variations that are perhaps a little slow for my taste, while the opening of Op 109 is perhaps a little studied (compared, at least, to the inimitable Hess) – the sheer conviction of Levit’s playing is mesmerising. In the finale of the same E major Sonata, the way he sustains the line and builds the momentum is judged to a nicety.

The physical aspects of late Beethoven are dispatched, perhaps unsurprisingly, with great energy and panache. But there’s nothing merely gung-ho about this pianist’s approach: the opening of Op 106 is strongly contoured but also hugely febrile, with plenty of air in the textures.

What really makes this recording special, though, is Levit’s way with the slower movements. The short Langsam und sehnsuchtsvoll of Op 101 is gloriously haloed, more of a piece, mood-wise, than the highly reactive Guy in his newer cycle; Levit reaches an almost unbearable intensity, before leading into the finale, via the reminiscence of the opening, utterly naturally. And while he doesn’t go for Solomon’s heavenly lengths in the slow movement of Op 106 – he’s more akin to Goode temperamentally – he’s every bit as intense as Guy in his first recording for Naïve.

Add to that a warm yet detailed recording and you have something of a triumph. Hats off to Sony, too, for bagging themselves yet another tremendous pianist, to keep Volodos and Andsnes company. I could go on and on about this recording but the best thing is to hear it for yourself.