november 2013

Bruckner: Symphony No. 1 in C Minor, WAB 101

Lucerne Festival Orchestra o.l.v. Claudio Abbado

Deze live opgenomen Eerste symfonie van Bruckner tijdens het Luzernfestival van 2012 is een must-have voor elke zichzelf respecterende Bruckner-fan

Kopers opgelet: als u de Claudio Abbado Symphony Edition van DG hebt gekocht, die eerder dit jaar uitkwam om de 80e verjaardag van de grote man te vieren, dan hebt u deze opname al. Ga gerust verder; de volgende recensie wacht.

Maar afgezien van die technische details is deze live Eerste symfonie, opgenomen op het Lucerne Festival van 2012, een verplichte luisterbeurt voor elke zichzelf respecterende Brucknerhead. Abbado komt aan bij de zeldzame 'Weense versie, 1891' nadat hij Bruckners originele 'Linz'-versie uit 1866 drie keer heeft opgenomen, twee keer met de Wiener Philharmoniker. Wand, Chailly en Rozhdestvensky kozen ook voor Wenen; iedereen, van Karajan en Jochum tot Mario Venzago en Simone Young, geeft de voorkeur aan Linz. En op een moment in het leven waarop de meeste dirigenten graag hun vaste mening zouden presenteren, waarom bekeert Abbado zich dan tot Linz?

Hij is, zo voel je, volkomen betoverd door de prachtige mysteries van de split-infinitief harmonieën en carnavaleske spiegelgebaren van deze symfonie. Verre van een vaststaand standpunt in te nemen of zelfs maar zo'n luxe wenselijk te vinden, resoneert de symfonie duidelijk al tientallen jaren door Abbado's verbeelding (zijn eerste opname dateert uit 1972) en hier duikt hij steeds dieper in de draaikolk, worstelend met een idee van wat Bruckners Eerste symboliseert, zowel op zichzelf als als een aanwijzing naar de toekomst van de componist.

Abbado wil dat je begrijpt in welke extreme mate Bruckners Scherzo op het verkeerde been wordt gezet en rum is. Zijn heldere tempo rockt: die maten waar de dynamische niveaus dalen en er gaten met gaten in de '3' verschijnen, voelen als orkestrale hikken, als vreemde syncopering in de tijd; het gebruikelijke verhaal van vraag en antwoord is allemaal van onder naar boven. Zijn Adagio is geobsedeerd door Bruckners boogvormige, nauwgezette detailschaduwen op de lange termijn. Een voorbeeld: in maat 7 van de partituur, 0'39" op de cd, luister je hoe Abbado omgaat met Bruckners geaccentueerde p die overgaat naar een geaccentueerde pp terwijl de melodielijn abrupt opent van kleine secundes om te landen op een stralende grote terts. Elke noot wordt gemasseerd met een essentiële nieuwe geur. Elke harmonische schaakzet telt.

Bruckners First begint niet met zijn hoofd in de tremolo-snaarwolken, maar met stampende snaren die naar een bijna onmiddellijk hoogtepunt sprinten, en Abbado doet niets om de bloederige wandeling op de wilde kant van deze muziek in toom te houden. Typisch, in de finale, botsen kleine details – het verschil tussen ff en fff bijvoorbeeld scherp opgemerkt – op grootse vaste stukken. Als je de laatste pagina's nadert, luister dan naar de Mexicaanse golf van fluittonen die boven het orkest (14'10" en verder) als een kurkentrekker boven het orkest uitstijgt. Luisteren en je verbazen is eigenlijk de enige optie.

Buyer beware: if you snapped up DG’s Claudio Abbado Symphony Edition, released earlier this year to celebrate the great man’s 80th birthday, you already own this recording. Feel free to move on; the next review awaits.

But that technicality aside, this live First Symphony recorded at the 2012 Lucerne Festival is a mandatory listen for any self-respecting Brucknerhead. Abbado arrives at the rare ‘Vienna version, 1891’ after recording Bruckner’s original 1866 ‘Linz’ version three times, twice with the Vienna Philharmonic. Wand, Chailly and Rozhdestvensky also opted for Vienna; everybody else, from Karajan and Jochum to Mario Venzago and Simone Young, prefers Linz. And at a time of life when most conductors would be happy to present their settled view, why Abbado’s latter-day conversion?

He is, you feel, utterly beguiled by the beautiful mysteries of this symphony’s split-infinitive harmonies and carnival-mirror gestures. Far from taking a settled view or even considering such a luxury desirable, the symphony has clearly been resonating through Abbado’s imagination for decades (his first recording dates back to 1972) and here he dives ever deeper into the eddy, grappling with an idea of what Bruckner’s First symbolises both on its own terms and as a pointer towards the composer’s future.

Abbado needs you to understand the extreme degree to which Bruckner’s Scherzo is wrong-footing and rum. His bright tempo rocks: those bars where the dynamic levels drop and gap-toothed holes appear in the ‘3’ feel like orchestral hiccups, like oddball in-time syncopation; the usual narrative of call-and-response is all downside up. His Adagio obsesses over Bruckner’s arch, scrupulous detail shading in the long haul. An example: in bar 7 of the score, 0'39" on the CD, listen to how Abbado deals with Bruckner’s accented p moving to an accented pp as the melodic line abruptly opens up from minor seconds to land on a beaming major third. Each note is massaged with an essential new fragrance. Every harmonic chess move counts.

Bruckner’s First begins not with its head in the tremolo string clouds but with stampeding strings that sprint towards an almost immediate point of climax, and Abbado does nothing to rein in this music’s red-blooded walk on the wild side. Typically, in the finale, small details – the differential between ff and fff for example acutely observed – bump into grandstanding set pieces. Approaching the final pages, check out the Mexican wave of flute overtones that corkscrew above the orchestra (14'10" onwards). Listening and marvelling is really the only option.