september 2013

Handel: Serse, HWV 40

Early Opera Company o.l.v. Christian Curnyn

Voor iedereen die dit juweeltje onder Händels latere opera’s wil verwerven, is deze prachtig opgenomen nieuwe versie de juiste keuze.

‘Een van de slechtste die Handel ooit op muziek zette’, luidde een hedendaags oordeel over het libretto van Serse, wiens ‘mix van tragische komedie en clownerie’ het Londense publiek in 1738 verbaasde. De geschiedenis heeft natuurlijk wraak genomen. Tegenwoordig hebben juist de kwaliteiten die de oorspronkelijke luisteraars in verwarring brachten – de licht ironische, soms kluchtige toon, de vloeiende structuur (veel korte ariosos, relatief weinig volledig uitgedoste da capo-aria’s) – Serse tot een van Händels meest aantrekkelijke opera’s gemaakt voor zowel regisseurs als publiek. Er zijn episodes van hoge ernst, vooral in de magnifieke reeks aria’s uit de tweede akte, beginnend met Serse’s aria di bravura ‘Se bramate’. Maar veel van de vindingrijkheid heeft een luchtige melodie, of het nu gaat om de zoete menuetliederen voor de coquette Atalanta, of Serse's aanroeping van een plataan, 'Ombra mai fu', vereeuwigd en sentimenteel gemaakt als 'Handels Largo'.

Tot nu toe was de keuze voor de cd tussen de uitvoeringen geregisseerd door Nicholas McGegan en William Christie. Hoewel er veel te genieten valt van beide, vooral van Christie, lijden ze aan een ongelijke casting. Dat geldt niet voor deze nieuwe opname, prachtig gezongen en met stijl en geest gedirigeerd door Christian Curnyn. Vanaf de opening 'Ombra mai fu', vloeiend genomen (Anne Sofie von Otter en Christie zijn hier toegeeflijk loom), zingt de Anglo-Franse mezzo Anna Stéphany voortreffelijk als de grillige Serse. Von Otter maakt van de koning meer een absurde, zij het gevaarlijke, psychopaat. Met haar gloeiende, gepassioneerde mezzo presenteert Stéphany een sympathieker personage in aria's als het ontroerende 'Il core spera', terwijl ze elders volledig uiting geeft aan Serse's humeurige eigenzinnigheid. Ze stort zich in de waanzinnige coloratuur van 'Se bramate' en raast opwindend in de stortvloedige aanroeping van de furies vlak voor de ontknoping.

Als de heldin Romilda overtreft Rosemary Joshua haar tegenhangers op de rivaliserende opnames ver, zingend met een zoete, sensuele toon en behendig karakteriserend. Ze kan vrolijk zijn, zoals in haar aria uit Act 2 'Se l'idol mio', maar brengt een vurige intensiteit in haar gekwelde centrale aria, 'È gelosia'. Als haar lang lijdende minnaar Arsamene is David Daniels minstens een partij voor Lawrence Zazzo (met Christie), die zijn toon gevoelig kleurt in het met verdriet beladen ‘Non so se sia la speme’ en geniet van de verontwaardigde coloratuurbriljantie van zijn ene bravoure-aria, ‘Sì, la voglio’.

Met haar zeer kenmerkende androgyne contralto suggereert Hilary Summers zowel het pathos als de verontwaardiging van Serse’s onrecht aangedaan verloofde Amastre (Christie’s Silvia Tro Santafe verandert haar in een uitzinnige virago op speed); en Joélle Harvey vangt de vluchtige gratie, evenals de hints van diepere gevoelens, in Handels heerlijke aria’s voor Atalanta. Brindley Sherratt, eikenhouten sonore van toon als de waardige maar domme generaal Ariodate, en de scherpe Andreas Wolf als een onhammy komische dienaar Elviro, completeren een bijna ideale cast. Een of twee keer – bijvoorbeeld in Romilda’s aria ‘Chi cede al furore’ aan het einde van Act 1 – vond ik Curnyns tempi een beetje opzettelijk. Maar over het geheel genomen brengt hij de opera scherp op gang, niet in de laatste plaats in de lange stukken recitatief. Voor iedereen die dit juweeltje onder Händels latere opera’s wil bemachtigen, is deze prachtig opgenomen nieuwe versie de juiste keuze.

‘One of the worst that Handel ever set to music’, ran a contemporary verdict on the libretto of Serse, whose ‘mixture of tragic-comedy and buffoonery’ fazed London audiences in 1738. History, of course, has had its revenge. Today the very qualities that puzzled its original hearers – the lightly ironic, occasionally farcical tone, the fluid structure (many short ariosos, relatively few full-dress da capo arias) – have made Serse one of Handel’s most attractive operas for stage directors and audiences alike. There are episodes of high seriousness, above all in the magnificent sequence of Act 2 arias beginning with Serse’s aria di bravura ‘Se bramate’. But much of the invention has an airy melodiousness, whether in the dulcet minuet songs for the coquettish Atalanta, or Serse’s invocation to a plane tree, ‘Ombra mai fu’, immortalised and sentimentalised as ‘Handel’s Largo’.

Until now the CD choice has been between the performances directed by Nicholas McGegan and William Christie. While there is much to enjoy in both, the Christie especially, they suffer from uneven casting. Not so this new recording, finely sung and conducted with style and spirit by Christian Curnyn. From the opening ‘Ombra mai fu’, taken flowingly (Anne Sofie von Otter and Christie are indulgently languorous here), Anglo-French mezzo Anna Stéphany sings superbly as the capricious Serse. Von Otter makes the king more of an absurd, if dangerous, psychopath. With her glowing, impassioned mezzo, Stéphany presents a more sympathetic character in arias such as the touching ‘Il core spera’, while giving full vent to Serse’s petulant wilfulness elsewhere. She hurls herself into the frenzied coloratura of ‘Se bramate’ and rages thrillingly in the torrential invocation to the furies just before the denouement.

As the heroine Romilda, Rosemary Joshua far eclipses her counterparts on the rival recordings, singing with sweet, sensuous tone and characterising deftly. She can be blithe, as in her Act 2 aria ‘Se l’idol mio’, but brings a fiery intensity to her agonised central aria, ‘È gelosia’. As her long-suffering lover Arsamene, David Daniels is at least a match for Lawrence Zazzo (with Christie), colouring his tone sensitively in the grief-laden ‘Non so se sia la speme’ and relishing the indignant coloratura brilliance of his one bravura aria, ‘Sì, la voglio’.

With her highly distinctive androgynous contralto, Hilary Summers suggests the pathos as well as the outrage of Serse’s wronged fiancée Amastre (Christie’s Silvia Tro Santafe turns her into a frenzied virago on speed); and Joélle Harvey catches the flighty grace, as well as the hints of deeper feelings, in Handel’s delicious arias for Atalanta. Brindley Sherratt, oakily sonorous of tone as the worthy-but-dim general Ariodate, and the incisive Andreas Wolf as an unhammy comic servant Elviro, complete a near-ideal cast. Once or twice – say, in Romilda’s aria ‘Chi cede al furore’ at the end of Act 1 – I thought Curnyn’s tempi a shade deliberate. But on the whole he paces the opera acutely, not least in the long stretches of recitative. For anyone wanting to acquire this jewel among Handel’s later operas, this beautifully recorded new version is the one to go for.