juli 2013

Schnittke: Quatuor et Quintette avec piano Trio à cordes

Molinari Quarte & Marcin Swoboda & Louise Bessette

Het is ondenkbaar dat een groep deze muziek beter zou kunnen spelen dan het Molinari Quartet uit Montreal.

Al snel varen we richting de bekende, motorische mineurtonige drieklanken, die op merkwaardige wijze doen denken aan Philip Glass, maar eigenlijk aan het oude Europa: Schubert, Mahler, Berg. Schnittkes Strijktrio is een herinneringswerk, een opdracht uit 1985 ter herdenking van de honderdste geboortedag van Berg, waarin herinneringen hallucineren en het blijkt dat het bekende en het onbekende uitwisselbaar zijn. Schnittkes drieklanken verzinnen een samenkomst, een universeel referentiepunt totdat je, als je terugdenkt, beseft dat al die gefluisterde, gebroken koralen die eraan voorafgingen, zijn geëxtraheerd uit de melodieuze hellingen van ‘Happy birthday to you’. Dat een groep deze muziek beter zou kunnen spelen dan het in Montreal gevestigde Quatuor Molinari is ondenkbaar. Ze nemen een lijn, hebben een hoek. ‘Happy birthday to you’ is geen ironische sketch, geen postmoderne grap. Schnittke wringt alle vriendelijke associaties weg. Achtervolgd door zijn eigen vervormde aanwezigheid, een karikatuur van vergane glorie, is het een bittere pil die door Quatuor Molinari niet met kunstmatige zoetstof wordt verwend. Hun perspectief is grimmig en zenuwslopend. Mozartiaanse menuetfiguraties komen niet naar voren als troostend luisteren, maar zijn, zoals alle markeringen van Schnittke, in vrije val in verval.

Hun uitvoering van Schnittke's Pianokwintet, met de Canadese pianiste Louise Bessette, benadrukt een andere troef: het gehavende, verschroeide aarde-temperament van hun basale klankpalet. Het is te gemakkelijk om dit stuk, gecomponeerd ter nagedachtenis aan Schnittke's moeder, verkeerd voor te stellen als een grilligheid of een vastberaden afsluiting. Quatuor Molinari's uitvoering wordt afgekoeld door de dood. Noten doen pijn. Tonale cadensen zijn gedesoriënteerd. Het kwartet neemt Schnittke op zijn woord en heeft zijn Pianokwintet nooit als zo'n meesterwerk gevoeld. Zijn kortere Pianokwartet (1988), samengesteld rond fragmenten van Mahler, creëert de stemming van de muziek en plaatst deze andere werken in hun esthetische en culturele context

Soon enough we sail towards the familiar, motoric minor-toned triads, curiously reminiscent of Philip Glass but actually Old Europe: Schubert, Mahler, Berg. Schnittke’s String Trio is a memory work, a 1985 commission designed to commemorate the centenary of Berg’s birth, where memories hallucinate and it transpires that the familiar and unfamiliar are interchangeable. Schnittke’s triads contrive a coming together, a universal point of reference until, thinking back, you realise all those whispered, broken chorales that preceded it were extracted from the melodic inclines of ‘Happy birthday to you’. That any group could play this music better than the Montreal-based Quatuor Molinari is inconceivable. They take a line, have an angle. ‘Happy birthday to you’ is no wry skit, no postmodern prank. Schnittke squeezes all the kindly associations away. Haunted by its own distorted presence, a faded glory caricature, it’s a bitter pill refused any artificial sweetener by Quatuor Molinari. Their perspective is stark and unnerving. Mozartian minuet figurations emerge not as comfort listening but, like all Schnittke’s markers, are in freefall disintegration.

Their performance of Schnittke’s Piano Quintet, with Canadian pianist Louise Bessette, highlights another asset, the scarred, scorched-earth temperament of their base sonic palette. Misrepresenting this piece, composed in memory of Schnittke’s mother, as a Viennese waltz dances by, as whimsy or resolved closure is too easy. Quatuor Molinari’s performance is cooled by death. Notes ache. Tonal cadences are disorientated. The quartet take Schnittke at his word and never has his Piano Quintet felt like such the masterwork. His briefer Piano Quartet (1988), assembled around fragments of Mahler, establishes the mood music and puts these other works in their aesthetic and cultural context