mei 2013

J.S. Bach: St. John Passion

REBaroque & St. Jacob's Chamber Choir o.l.v. Gary Graden

Dubbelrecensie met Polyphony & Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. Stephen Layton

Dubbelrecensie met Polyphony & Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. Stephen Layton

Na de diepgaand indrukwekkende recente liturgisch-contextuele visie op de Johannes Passion van het Dunedin Consort en John Butt, presenteren zich nog twee andere visies op het werk. De eerste, van Gary Graden en zijn Stockholmse krachten, volgt een meer gangbare lijn dan de directheid van het overtuigende 'rollenspel' van de Dunedins (tussen de verschillende protagonisten van Evangelist, Jezus, de menigte, de gemeente enzovoort) of het hoog presterende verslag van Stephen Layton en zijn opvallend bekwame krachten.

Ondanks alle ruime en viscerale rituelen in Gradens uitvoering - en er is iets van de bescheiden devoties van zijn voorganger in de St. Jacobskerk in Stockholm, Eric Ericson - komt de kwaliteit van de uitvoeringen nooit helemaal overeen met de ambitieuze bedoelingen. Mikael Stenbaek is een bruikbare evangelist en hij warmt zich voor de taak, maar de aria's zijn beslist kort aan tonale variatie. ‘Erwäge’ mist echte controle en over het algemeen zijn de intonatie en integratie tussen solisten en instrumentalisten (‘Von den Stricken’ is een bijzonder voorbeeld van het laatste, waarbij de alt en hobo’s vreemd genoeg niet met elkaar verbonden lijken) wisselvallig. Indrukwekkender is de manier waarop Graden iets van het unieke historia-ideaal van Schütz en zijn tijdgenoten oproept: die spaarzame uitwisselingen – zoals bijvoorbeeld in een bijzonder effectieve Pilatus-scène – waarin het oude oratorische drama de overhand heeft. Hoe opwindend en aandachtig een interpretatie ook is, de overgeaccentueerde turbae, wisselende solisten (de bas terzijde, wiens ‘Betrachte’ arioso bijzonder veelzeggend is) en onovertuigende excentriciteiten in de koralen brengen betere instincten eerder in gevaar.

Stephen Laytons uitstekende nieuwe St John is ongeveer de meest state-of-the-art Bach Passion-opname die je zult horen. Ondanks alle verwijzingen naar verschillende tradities, is de algehele bewegwijzering in het ‘midden van de weg’ geplaatst (en ik bedoel dat gewoon als een die waarschijnlijk een zo breed mogelijke kerk tevreden stelt als welke beschikbare opname dan ook) en toch klinkt het opmerkelijk fris. Neem als voorbeeld de urgentie, helderheid, balans en declamatorische eensgezindheid van het refrein; Lindsay Kemp beschreef het equivalent in Butts versie waar het effect van ‘een [enkele] stem in de mix alleen maar bijdraagt ​​aan deze indruk van realiteit’. Laytons realiteit gaat over het cultiveren van de focus van elk sentiment met een superieure corporate executie.

Waar Nicholas Mulroys Evangelist ons intense verslaggeving en ontroerend persoonlijke terzijdes biedt, is Ian Bostridge de meesterverteller die alles om hem heen onderzoekt en onberispelijk elke nuance van elk woord levert. Sommigen vinden het misschien te bewust geëtst, maar in de context van Laytons zorgvuldig gewogen lezing is het zowel diep subtiel als consistent verfijnd.

Naast de eersteklas en soepele koorzang van Polyphony komt de erelijst van uitzonderlijke solisten – Nicholas Mulroy is er een van. Zijn ‘Ach mein Sinn’ brengt inderdaad als zelden tevoren de mix van innerlijke treurigheid en woeste paniek over die Bach inspireert met deze bondige chaconne-geïnspireerde beweging. Nog wereldser is Carolyn Sampsons verrukkelijke ‘Ich folge’, waar ervaren discipelschap in plaats van helderziende onschuld de overhand heeft.

De nobele Christus van Neal Davies en de diepgevoelde zang van Roderick Williams vullen de caleidoscoop van vocale expressie hier aan met hun vermogen tot reflectief commentaar (‘Mein teurer’ is über-elegant), net als Iesytn Davies in een schatbaar ‘Es ist vollbracht’. Laytons algemene greep op en begrip van de generieke dramatische eigenschappen van de St John – met name in het beheersen van spanning en ontspanning – is zo groot dat we hier een perfecte balans hebben voor de grotere spontaniteit van John Butts ontroerend bewoonde en persoonlijke reis.

After the profoundly impressive recent liturgico-contextual vision for the St John Passion from the Dunedin Consort and John Butt, two further visions of the work present themselves. The first, from Gary Graden and his Stockholm forces, follows a more mainstream line than either the immediacy of the persuasive ‘role playing’ from the Dunedins (among the various protagonists of Evangelist, Jesus, the crowd, congregation and so on) or the high-achieving account from Stephen Layton and his strikingly accomplished forces.

For all the spacious and visceral ritual in Graden’s performance – and there is something of the unassuming devotions of his predecessor at St Jacob’s Church in Stockholm, Eric Ericson – the quality of the performances never quite matches the ambitious intentions. Mikael Stenbaek is a serviceable Evangelist and he warms to the task but the arias are decidedly short on tonal variety. ‘Erwäge’ lacks real control and, generally, the intonation and integration between soloists and instrumentalists (‘Von den Stricken’ is a particular example of the latter where the alto and oboes seem strangely unconnected) are hit and miss. More impressive is the way Graden summons up something of the singular historia ideal of Schütz and his contemporaries: those sparse exchanges – such as in, for example, an especially effective Pilate scene – where old oratorian drama prevails. However exciting and attentively paced an interpretation, the over-accented turbae, variable soloists (the bass aside, whose ‘Betrachte’ arioso is particularly telling) and unconvincing eccentricities in the chorales rather compromise better instincts.

Stephen Layton’s outstanding new St John is about as state-of-the-art a Bach Passion recording as you’ll hear. For all its referencing various traditions, the overall signposting is pitched in the ‘middle of the road’ (and I mean that simply as one likely to satisfy as broad church as any available recording) and yet it appears remarkably fresh-sounding. Take as read the urgency, clarity, balance and declamatory unanimity of the chorus; Lindsay Kemp described the equivalent in Butt’s version where the effect of ‘a [single] voice within the mix only adds to this impression of reality’. Layton’s reality is about cultivating the focus of each sentiment with supreme corporate executancy.

Where Nicholas Mulroy’s Evangelist offers us intense reportage and touchingly personal asides, Ian Bostridge is the master story-teller who surveys all about him, impeccably delivering every nuance of every word. Some may find it too consciously etched, yet in the context of Layton’s carefully weighted reading it is both deeply subtle and consistently finessed.

Alongside the top-class and pliable choral singing of Polyphony comes the roll call of exceptional soloists – Nicholas Mulroy among them. Indeed, his ‘Ach mein Sinn’ conveys as rarely before the blend of inner mournfulness and savage panic which Bach inspires with this terse chaconne-inspired movement. More worldly still is Carolyn Sampson’s delectable ‘Ich folge’, where seasoned discipleship rather than bright-eyed innocence prevails.

The noble Christ of Neal Davies and the deeply felt singing of Roderick Williams complement the kaleidoscope of vocal expression here with their capacity for reflective commentary (‘Mein teurer’ is über-elegant), as does Iesytn Davies in a treasurable ‘Es ist vollbracht’. Such is Layton’s overall grip and understanding of the generic dramatic properties of the St John – especially in controlling tension and release – that we have here a perfect balance for the greater spontaneity of John Butt’s touchingly inhabited and personal journey.