januari 2013

Oliver Knussen: Autumnal

Birmingham Contemporary Music Group; BBC Symphony Orchestra o.l.v. Oliver Knussen

Er is een scherpe mix van klaagzang en viering, die nog aangrijpender is vanwege de directheid en soberheid.

De opnamen op de eerste van deze cd's, opnieuw uitgegeven ter gelegenheid van Oliver Knussens 60e verjaardag, gaan terug tot begin jaren 80, toen hij werkte aan het paar opera's van Maurice Sendak (Where the Wild Things Are en Higglety Pigglety Pop!) dat hem van 1979 tot 1985 bezighield. De Tweede symfonie, begonnen in 1970, is een bijzonder levendige demonstratie van hoe Knussen een onderscheidende intensiteit, passend bij de nachtmerrieachtige beelden van Georg Trakls couplet, kan aanvullen met de koelere maar niet minder diepgevoelde expressiviteit die past bij gedichten van Silvia Plath. Het is ook verhelderend om Knussens latere Trakl-setting, Trumpets, hier te hebben opgenomen en de Tweede symfonie aan te vullen met de krachtig weelderige en suggestieve Derde. Dit waren altijd definitieve uitvoeringen en het is goed om ze nog een keer beschikbaar te hebben – samen met Knussens korte maar lastige eerbetoon aan Elliott Carter op 70-jarige leeftijd, Coursing – in deskundige remasteringen.

De tweede schijf, met nieuwe opnames, begint met het rijkelijk sfeervolle Choral voor orkest dat Knussen tegelijkertijd met de Tweede symfonie schreef. Het grootste deel van de rest, inclusief het langste stuk, het 16 minuten durende Violin Concerto (2001-02), is recenter en laat zien dat de componist zijn reacties op eerdere 20e-eeuwse modellen die zo divers zijn als Berg, Debussy, Stravinsky en Britten verder verfijnt. Net als de Tweede symfonie plaatst Requiem: Songs for Sue (2005-06) Engels naast andere talen – Spaans en Duits – en brengt een scherpe mix van klaagzang en viering over die des te aangrijpender is vanwege zijn directheid en economie. Claire Booth beheerst op briljante wijze de caleidoscopische verschuivingen van de retorische focus van de muziek en is even succesvol in de eerdere groep Whitman-settings, hier gegeven in de versie met pianobegeleiding.

De economische directheid van een van de meest opvallende werken op de eerste cd, Ophelia Dances, wordt op de tweede aangevuld met Ophelia’s Last Dance, waaraan Knussen nog in 2010 werkte. Ook dit heeft een afscheidskwaliteit die wordt gecompenseerd door het soort onopvallende technische virtuositeit in de constructie van de muziek die subtiel de ingetogen treurigheid van de atmosfeer verhult. De nieuwe opnames zijn allemaal van hoge kwaliteit en bevatten de eigen noten van de componist

The recordings on the first of these CDs, reissued to mark Oliver Knussen’s 60th birthday, go back to the early 1980s, when he was working on the pair of Maurice Sendak operas (Where the Wild Things Are and Higglety Pigglety Pop!) that occupied him from 1979 to 1985. The Second Symphony, begun in 1970, is an especially vivid demonstration of how Knussen can complement a distinctive intensity, suited to the nightmarish imagery of Georg Trakl’s verse, with the cooler yet no less deeply felt expressiveness appropriate to poems by Silvia Plath. It is also illuminating to have Knussen’s later Trakl setting, Trumpets, included here and to complement the Second Symphony with the powerfully opulent and evocative Third. These were always definitive performances and it is good to have them available once more – together with Knussen’s brief yet knotty tribute to Elliott Carter at 70, Coursing – in expert remasterings.

The second disc, of new recordings, begins with the richly atmospheric Choral for orchestra which Knussen wrote at the same time as the Second Symphony. Most of the remainder, including the longest piece, the 16-minute Violin Concerto (2001-02), is more recent and shows the composer further refining his responses to earlier 20th-century models as diverse as Berg, Debussy, Stravinsky and Britten. Like the Second Symphony, Requiem: Songs for Sue (2005-06) juxtaposes English with other languages – Spanish as well as German – and conveys an edgy blend of lamentation and celebration that is the more affecting for its directness and economy. Claire Booth brilliantly manages the music’s kaleidoscopic shifts of rhetorical focus and is equally successful in the earlier group of Whitman settings, given here in the version with piano accompaniment.

The economical immediacy of one of the most striking works on the first disc, Ophelia Dances, is complemented on the second by Ophelia’s Last Dance, which Knussen worked on as recently as 2010. This too has a valedictory quality offset by the kind of unobtrusive technical virtuosity in the music’s construction that subtly belies the understated ruefulness of its atmosphere. The new recordings are all of high quality and include the composer’s own notes