Awards Issue 2014
The Beethoven Journey - Piano Concerto No. 5
Leif Ove Andsnes & Mahler Chamber Orchestra
Journey’s end – maar wat een reis! Andsnes en de Mahler Chamber Orchestra sluiten hier deze wonderbaarlijk boeiende en vaak zeer mooie Beethoven-concertcyclus af.
Dat we zo snel aan het einde van deze reis zijn aangekomen, lijkt bijna jammer, want het gezelschap is zeer boeiend, afwisselend diepgaand en verrukkelijk. Het is een zeldzame traktatie om de Choral Fantasy als sappige extra bij de concerten te hebben. Ik werd me meer dan gewoonlijk bewust van de oorspronkelijke context – als de finale van het beroemde epische concert dat ook de premières zag van onder andere de Vijfde en Zesde symfonie en het Vierde concert; plotseling zag ik verbanden tussen de Fantasy en het Vierde die me eerder waren ontgaan. Robert Levin is misschien ongeëvenaard in het overbrengen van de retoriek van de uitgebreide piano-opening, maar Andsnes slaagt erin om lenig en spontaan te klinken, en overdrijft geen hints van melodrama – gevaarlijk verleidelijk met al die verminderde septiemen die overal verspreid liggen. De Mahler CO-wind is voorspelbaar karaktervol in hun variaties op het thema dat de ‘Ode aan de Vreugde’ voorafgaat en het koor is vurig zonder te stoer te klinken. Dat komt deels door de uitvoerders en deels zeker door de opname, in die meest welsprekende van alle ruimtes, het Praagse Rudolfinum.
De Fantasy is veel meer dan alleen een handige opvulling, maar het is het Vijfde Concert dat waarschijnlijk de echte trekpleister zal zijn. Dus hoe verhoudt dit zich? Andsnes drukt zijn stempel in de eerste bloei met spel dat het vereiste staal heeft, maar dat met een sprankje is getemperd. De kwaliteiten die de vorige delen zo boeiend maakten, zijn hier ook aanwezig: de natuurlijkheid waarmee piano en orkest samensmelten en converseren en soms worstelen; de luchtigheid van de texturen; de subtiliteit van de details. De klarinetfrases (op 1'21"), bijvoorbeeld, dansen meer dan die van Rattle's BPO. En de paukenist van de Mahler CO draagt bij aan de veerkracht van het effect, maar subtiliteit is wederom het sleutelwoord. Op een bepaalde manier doet Andsnes me denken aan Schnabel in zijn zekerheid van aanraking, zij het in een heel andere stijl; Kissins puntmakende en zelfbewuste massaliteit horen hier niet thuis.
De strijkersintroductie van het langzame deel is een andere glorieuze passage en – lof zij – het is niet te langzaam (hoewel ik moet bekennen dat ik een schuldig genoegen heb in Gilels' verrukte lezing, hoe ultra-ruim het ook is). Andsnes is helder, ogenschijnlijk eenvoudig, in die verrukkelijke frases. Maar een van de meest indrukwekkende aspecten van deze lezing is de overgang van het langzame deel naar de finale. Zo vaak stoot het: Pollini, Kissin... ik kan nog wel even doorgaan. Perahia daarentegen is precies goed, net als Brendel. En Andsnes ook. Het helpt dat geen van deze hell for leather in het laatste deel, in plaats daarvan de spierkracht van het schrijven, met zijn onhandige ritmes, doordrenkend met een gezonde dosis vrolijkheid. De eensgezindheid in de laatste maten tussen Andsnes en zijn orkest zegt alles. Nu ik mijn voorraad superlatieven heb opgebruikt, kan ik alleen nog maar zeggen: ga kopen.
To have arrived so soon at the end of this journey seems almost a pity, for the company has been most engaging, by turns profound and delightful. It’s a rare treat to have the Choral Fantasy as a juicy extra to the concertos. I was made more than usually aware of its original context – as the finale of the famously epic concert that also saw the premieres of, among others, the Fifth and Sixth Symphonies and the Fourth Concerto; suddenly I noticed connections between the Fantasy and the Fourth that previously passed me by. Robert Levin may be matchless in conveying the rhetoric of the extended piano opening but Andsnes manages to be lithe and spontaneous-sounding, and doesn’t overplay hints of melodrama – dangerously tempting with all those diminished sevenths scattered about. The Mahler CO wind are predictably characterful in their variations on the theme that prefigures the ‘Ode to Joy’ and the chorus are fervent without sounding too butch. That’s in part down to the performers and in part surely the recording, in that most eloquent of spaces, the Prague Rudolfinum.
The Fantasy is much more than just a handy filler but it’s the Fifth Concerto that is likely to be the real draw. So how does this one stack up? Andsnes makes his mark in the initial flourish with playing that has the requisite steel but which is tempered with a twinkle. The qualities that made the previous instalments so compelling are here too: the naturalness with which piano and orchestra meld and converse and, at times, tussle; the airiness of the textures; the subtlety of the details. The clarinet phrases (at 1'21"), for instance, dance more than those of Rattle’s BPO. And the Mahler CO’s timpanist adds to the buoyancy of effect but again subtlety is the watchword. In a way Andsnes reminds me of Schnabel in his sureness of touch, albeit in a very different style; Kissin’s point-making and self-conscious massiveness have no place here.
The string introduction to the slow movement is another glorious passage and – praise be – it’s not too slow (though I must confess to a guilty pleasure in Gilels’s rapt reading, ultra-spacious though it is). Andsnes is limpid, apparently simple, in those deliquescent phrases. But one of the most impressive aspects of this reading is the transition from slow movement to finale. So often it bumps: Pollini, Kissin…I could go on. Perahia on the other hand is just right, as is Brendel. And so is Andsnes. It helps that none of these go hell for leather in the last movement, instead imbuing the muscularity of the writing, with its ungainly rhythms, with a healthy dose of gleefulness. The unanimity in the closing bars between Andsnes and his orchestra says it all. Having used up my stash of superlatives, all I can say is: go buy.