december 2014

Simplicius Simplicissimus

Solisten en het Nederland Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Markus Stenz

Een krachtig stuk, met een verbazingwekkend gevoel voor drama en kracht van Markus Stenz, waarbij het rijke orkestspel net zo levendig is als de zang.

De vier opnames van Hartmanns tweede opera presenteren samen drie verschillende versies van het werk. Dit laatste nummer gebruikt de herziene versie van 1956 57, Simplicius Simplicissimus (ondertiteld ‘Drie scènes uit zijn jeugd’), net als Heinz Fricke’s opname uit 1985 op Wergo. De twee andere werden uitgebracht ter gelegenheid van Hartmanns honderdste verjaardag in 2005. De dvd van ArtHaus onder leiding van Kwamé Ryan (1/08) is van het origineel uit 1934 35, Der Simplicius Simplicissimus Jugend, gestructureerd in drie bedrijven en meer scènes. BR-Klassik gebruikte Wilfried Hiller's en Robert Klimesch's reconstructie van de première uit 1948, met daarin de Ouverture uit 1939 ter ere van Prokofiev die in 1957 behouden bleef (getoond in Philip Clark's Specialist's Guide to Hartmann, 4/13).

Vergis je niet, welke versie je ook verkiest, dit is geen schuimige lekkernij afgeleid van Grimmelshausen's epische roman die zich afspeelt in de tijd van de Dertigjarige Oorlog, zoals die wordt geserveerd in de operette van Johann Strauss (11/00, 7/03). Hartmann's opera is visceraal krachtig, een snelle aanval op de tirannie en de schadelijke impact ervan op de samenleving en gewone mensen. Hartmann's doelwit was natuurlijk het Derde Rijk; maar het verhaal van de onschuldige Simplicius en zijn ontmoetingen met de Landsknecht – hier dreigend gezongen door Ashley Holland – die hem uitbuit in scène 1, de Kluizenaar die hem onderdak biedt in scène 2 en de Gouverneur die hem tot zijn nar benoemt in scène 3, kunnen ook in latere contexten worden vertaald, of het nu Pol Pots Cambodja is, de stammengenociden in Rwanda en Darfur of de barbarij van ISIL die nu plaatsvindt.

Julianne Banse bezit een zuiverheid van toon die kan wedijveren met Helen Donath in 1985, en een dramatische gevoeligheid die wedijvert met Claudia Mahnke (ArtHaus) of Camilla Nylund (BR-Klassik). Will Hartmann herneemt de Kluizenaar met fijn gevoel, maar de cast als geheel is uitstekend. Wergo's set is momenteel niet beschikbaar, maar zou in het nadeel zijn qua geluid en afwerking door Stenz's Netherlands Radio-productie. Toegegeven, Wergo’s documentatie was waardevoller, maar frustrerend genoeg bevat noch deze noch Challenge Classics een Engelse vertaling van het libretto. Dit is echter mijn enige kritiekpunt op de nieuwe opname, die degene is die ik moet hebben.

The four recordings of Hartmann’s second opera between them present three different versions of the work. This latest issue uses the revised version of 1956 57, Simplicius Simplicissimus (subtitled ‘Three Scenes from his Youth’), as did Heinz Fricke’s 1985 recording on Wergo. The two others were released to mark Hartmann’s centenary in 2005. ArtHaus’s DVD conducted by Kwamé Ryan (1/08) is of the 1934 35 original, Der Simplicius Simplicissimus Jugend, structured in three acts and more scenes. BR-Klassik’s used Wilfried Hiller’s and Robert Klimesch’s reconstruction of the 1948 premiere, which included the 1939 Overture in homage to Prokofiev retained in 1957 (featured in Philip Clark’s Specialist’s Guide to Hartmann, 4/13).

Make no mistake, whichever version you prefer, this is no frothy confection derived from Grimmelshausen’s epic novel set in the time of the Thirty Years War such as that served up in the operetta by Johann Strauss (11/00, 7/03). Hartmann’s opera is viscerally powerful, a fast-paced attack on the tyranny and its deleterious impact on society and ordinary people. Hartmann’s target was the Third Reich, of course; but the tale of the innocent Simplicius and his encounters with the Landsknecht – menacingly sung here by Ashley Holland – who exploits him in scene 1, the Hermit who shelters him in scene 2 and the Governor who appoints him his jester in scene 3 translate as validly to later contexts, whether Pol Pot’s Cambodia, the tribal genocides in Rwanda and Darfur or ISIL’s barbarism happening now.

Julianne Banse possesses a purity of tone to match Helen Donath back in 1985, and a dramatic sensibility that contends with Claudia Mahnke (ArtHaus) or Camilla Nylund (BR-Klassik). Will Hartmann reprises the Hermit with fine feeling but the cast as a whole is excellent. Wergo’s set is currently unavailable but would be disadvantaged in terms of sound and polish by Stenz’s Netherlands Radio production. True, Wergo’s documentation was more valuable but frustratingly neither it nor Challenge Classics includes an English translation of the libretto. This is my only quibble of the new recording, however, which is the one to have.