september 2014

Haydn: Die Jahreszeiten

Collegium Vocale Gent & ChampsElysées Orchestra o.l.v. Philippe Herreweghe

Kleurrijk, levendig en vol vreugde herinneren Herreweghe en zijn collega's ons er opnieuw aan wat een verrukkelijk werk Haydns late oratorium De Jaargetijden is.

Haydns glorieuze viering van de landelijke wereld waarin hij, de zoon van een wagenmaker, opgroeide, heeft het opmerkelijk goed gedaan op schijf, met opzwepende opnames van historische instrumenten van Gardiner (Archiv), Harnoncourt en Jacobs (beide Harmonia Mundi), en Colin Davis’ liefdevol geobserveerde, grootschalige uitvoering op het LSO Live-label. Op zijn eigen label regisseert Philippe Herreweghe hier een uitvoering van vergelijkbare levendigheid, een uitvoering die mijn lang gekoesterde gevoel versterkt dat The Seasons qua inventieve kracht op gelijke voet staat met The Creation. Hoewel hij minder bucolisch ongeremd is dan Jacobs, heeft Herreweghe een scherp oor voor de veelkleurige partituur en mist hij nooit een truc met Haydns verrukkelijke toonschildering: bijvoorbeeld in de fladderende, dartelende houtblazers in Springs 'Freudenlied', de charmante blaasinstrumenten in het herfsttrio en -koor 'So lohnet die Natur den Fleiss', of de gedempte, sombere introductie tot Winter. Elk van de houtblazershoofdstukken komt naar voren als een dichter op zichzelf.

Christina Landshamer, puur en helder van toon, zingt dit met een ideale mix van gratie en verwonderde onschuld. Ze is ook verrukkelijk in het lied waarin het sluwe plattelandsmeisje de aristocratische wellusteling te slim af is, en in haar herfstliefdesduet met de zoetgevooisde jonge tenor Maximilian Schmitt. Zijn gevoelige zang van de cavatina die de zomerhitte uitbeeldt (de gedempte strijkers zijn hier wonderbaarlijk suggestief) is een van de hoogtepunten van de voorstelling. Florian Boesch is een geniaal ontspannen Simon, die het ploegmanslied zingt en aria's schiet met ongedwongen genoegen (hoewel hij ongelukkig klinkt in zijn korte uitbarstingen van coloratuur). In Winter brengt Boesch een subtiel gevoel voor kleur en woordaanwijzingen naar Haydns beeld van de bevroren woestenijen.

Getrouw aan de vorm besteedt Herreweghe immense zorg aan de interne balans, zowel van orkest als koor. Hoewel het timbre van het Collegium Vocale iets zachter van korrel is dan dat van hun rivalen, storten ze zich met geestdrift in de wonderbaarlijk gevarieerde muziek die Haydn voor hen verzorgt. Het openingskoor van Spring, met zijn musette-drones, heeft een zachte, sierlijke lilt (Jacobs en Gardiner zijn hier levendiger en aardser). Misschien is Herreweghe een tikje nuchter in het Ländler-achtige avondkoor in de zomer en de nobele fuga ter ere van hard werken (‘O Fleiss, o edler Fleiss’). Maar de herfstwijnoogst gaat gepaard met een wellustige – en steeds dronkener – swing, terwijl Herreweghe voor niemand onderdoet in de catastrofale zomerstorm, het jagende koor (glorieus rauwe, schorre natuurhoorns) en de jubelende afsluitende fuga. Terwijl Jacobs, met een haar na, mijn eerste keus blijft, doen Herreweghe en zijn troepen welsprekend recht aan de poëzie, grandeur en, cruciaal, de pure vreugde van dit minst plechtige, meest levensbevestigende oratorium.

Haydn’s glorious celebration of the rural world in which he, a wheelwright’s son, grew up has done notably well on disc, with bracing period-instrument recordings from Gardiner (Archiv), Harnoncourt and Jacobs (both Harmonia Mundi), and Colin Davis’s lovingly observed, large-scale performance on the LSO Live label. On his own label, Philippe Herreweghe here directs a performance of comparable vividness, one to reinforce my long-held feeling that The Seasons is every bit a match for The Creation in inventive power. While less bucolically uninhibited than Jacobs, especially, Herreweghe has a sharp ear for the score’s manifold colours, and never misses a trick with Haydn’s delectable tone-painting: say, in the flitting, gambolling woodwind in Spring’s ‘Freudenlied’, the charming wind sallies in the Autumn trio and chorus ‘So lohnet die Natur den Fleiss’, or the hushed, bleak introduction to Winter. Each of the woodwind principals emerges as a poet in their own right.

Christina Landshamer, pure and luminous of tone, sings this with an ideal mix of grace and wondering innocence. She is delightful, too, in the song where artful country girl outwits aristocratic lecher, and in her Autumn love duet with the dulcet-voiced young tenor Maximilian Schmitt. His sensitive singing of the cavatina depicting the summer heat (the hushed, muted strings marvellously evocative here) is one of the performance’s highlights. Florian Boesch makes a genially relaxed Simon, singing the ploughman’s song and shooting aria with unforced relish (though he sounds unhappy in his brief bouts of coloratura). In Winter, Boesch brings a subtle feeling for colour and word-pointing to Haydn’s picture of the frozen wastes.

True to form, Herreweghe takes immense care over internal balancing, both of orchestra and chorus. If the Collegium Vocale’s timbre is slightly more soft-grained than their rivals’, they throw themselves with spirit into the marvellously varied music that Haydn provides for them. The opening chorus of Spring, with its musette drones, has a gentle, graceful lilt (Jacobs and Gardiner are brisker and earthier here). Perhaps Herreweghe is a shade sober in the Ländler ish evening chorus in Summer and the noble fugue in praise of hard work (‘O Fleiss, o edler Fleiss’). But the autumn wine harvest goes with a lusty – and increasingly tipsy – swing, while Herreweghe yields to no one in the cataclysmic summer tempest, the hunting chorus (gloriously raw, raucous natural horns) and the exultant closing fugue. While Jacobs remains, by a whisker, my first choice, Herreweghe and his forces do eloquent justice to the poetry, grandeur and, crucially, the sheer joy of this least solemn, most life-affirming of oratorios.