augustus 2014
Handel: Tamerlano, HWV 18
Xavier Sabata & Il Pomo d’Oro o.l.v. Riccardo Minasi
Barstend van een energieke, dramatische drive en geweldige karakterisering van de solisten. Een allround uitstekende Handel-release.
Wat een prachtige opera is dit. Tamerlano komt tussen Giulio Cesare en Rodelinda in: niet zo bekend als een van beide, maar volledig hun gelijke. Het ging op 31 oktober 1724 in première in het King's Theatre in de Haymarket; toen het in november 1731 werd hernomen, liet Händel het trio in Act 2 weg en voegde een aria voor Leone toe. Deze opname volgt de laatste versie, maar herstelt het trio. Cruciaal is dat het ook de bezuinigingen in het secco-recitatief overneemt dat Händel in 1731 maakte; het blijft een lange opera, waarbij het secco-recitatief ongeveer een kwart van het geheel beslaat. Het is ook een duistere opera. De trotse Ottomaanse sultan Bajazet toont niets dan minachting voor zijn gevangennemer, Tamerlano (Timur, alias Marlowe's Tamburlaine). Na Bajazets dood – buiten het podium, maar net – is er het meest sombere ‘happy end’-koor dat je je maar kunt voorstellen, waarin de heldin niet meedoet. De dramatische situatie is opvallend – wie is de held, wie de schurk? – en de muziek is geweldig.
Het belangrijkste kenmerk van deze uitvoering is de ongebreidelde energie van het orkest. Steeds weer, in snelle muziek, razen de violen naar het einde van een frase als een stier die een poort aanvalt; verdere impuls komt van het aanzwellen op gebonden noten. Tamerlano’s eerste aria wordt gekenmerkt door zware accenten, terwijl de strijkers opzwellen en steken in Bajazets opwindende ‘Ciel e terra’. Het is enorm verkwikkend, maar er zijn ook kalmere episodes: zachte klarinetten voor Irene’s siciliano en zachte blokfluiten voor ‘Vivo in te’, een duet in de trant van ‘Io t’abbraccio’ in het jaar daarop Rodelinda.
John Mark Ainsley maakt een heldhaftige Bajazet, die diep ontroert in de gebroken zinnen van zijn sterfscène; Andronico wordt teder gezongen door Max Emanuel Cencic; en Ruxandra Donose brengt een mooie warme toon naar Irene. Waarom spreekt ze over de muziek heen in haar arietta? Karina Gauvin is prachtig openhartig als Asteria: geen verlegen viooltje, ze laat de zangers van Trevor Pinnock en George Petrou in vergelijking flauw klinken. Ik vind Xavier Sabata iets te vrolijk om zich op zijn gemak te voelen, maar ook hij zit goed in zijn rol.
Petrou's verslag van de versie uit 1724, recitatieven en al, is nog steeds te prijzen. Er zitten goede dingen in Pinnocks live-opname (1731, grofweg, minus vier aria's). Maar nieuwkomers moeten beginnen met deze keelgrijpende uitvoering van Riccardo Minasi en Il Pomo d'Oro.
What a wonderful opera this is. Tamerlano comes between Giulio Cesare and Rodelinda: not nearly as well known as either, it’s fully their equal. It opened at the King’s Theatre in the Haymarket on October 31, 1724; when it was revived in November 1731 Handel omitted the trio in Act 2 and added an aria for Leone. This recording follows the latter version but reinstates the trio. Crucially, it also adopts the cuts in the secco recitative that Handel made in 1731; it remains a long opera, with the secco recitative accounting for about a quarter of the whole. It is also a dark opera. The proud Ottoman sultan Bajazet shows nothing but contempt for his captor, Tamerlano (Timur, alias Marlowe’s Tamburlaine). After Bajazet’s death – offstage, but only just – there’s the bleakest ‘happy ending’ chorus imaginable, in which the heroine doesn’t join. The dramatic situation is striking – which is the hero, which the villain? – and the music superb.
The chief characteristic of this performance is the unbridled energy of the orchestra. Time and again, in fast music, the violins speed towards the end of a phrase like a bull charging a gate; further impetus comes from swelling on tied notes. Tamerlano’s first aria is marked by heavy accents, while the strings surge and stab away in Bajazet’s exciting ‘Ciel e terra’. It is immensely invigorating, but there are calmer episodes too: soft clarinets for Irene’s siciliano and gentle recorders for ‘Vivo in te’, a duet in the vein of ‘Io t’abbraccio’ in the following year’s Rodelinda.
John Mark Ainsley makes a heroic Bajazet, deeply moving in the broken phrases of his death scene; Andronico is tenderly sung by Max Emanuel Cencic; and Ruxandra Donose brings lovely warm tone to Irene. Why does she speak over the music in her arietta? Karina Gauvin is splendidly forthright as Asteria: no shrinking violet, she makes the singers for Trevor Pinnock and George Petrou sound bland in comparison. I find Xavier Sabata slightly too hooty for comfort but he too is well inside his part.
Petrou’s account of the 1724 version, recitatives and all, is still to be prized. There are good things in Pinnock’s live recording (1731, roughly, minus four arias). But newcomers should start with this throat-grabbing performance from Riccardo Minasi and Il Pomo d’Oro.