juli 2014

Britten & Weinberg: Violin Concertos

Linus Roth & Deutsches Symphonie-Orchester Berlin o.l.v. Mihkel Kütson

Linus Roth beheerst de soms urgente, soms lyrische materie in Weinbergs Concerto volledig.

Weinbergs Vioolconcert werd gecomponeerd in 1959, rond de tijd van Shostakovichs Celloconcert nr. 1. Het stevige, onverbiddelijke eerste deel lijkt minder verheven doelen in het vizier te hebben – meer iets als de instant bevrediging van Khachaturians Concerto. Maar de even getemperde laatste pagina's zetten de toon voor twee verkennende innerlijke delen die over enkele van dezelfde ideeën nadenken in kalmere en uiteindelijk nogal ontroerende overspanningen, waardoor de vergelijking met Shostakovich realistischer wordt. Het drijvende momentum keert terug in de finale van Allegro risoluto, maar ook hier zakt de muziek uiteindelijk weg naar een pianissimo-conclusie die zelfs in de meest sympathieke handen een lichte indruk kan achterlaten van tussen wal en schip vallen.

Het Concerto kreeg extravagante lof van Shostakovich. Jens Laursons essay in het boek voor de nieuwe Challenge Classics-opname gaat nog een stap verder en beweert dat het ‘schouder aan schouder staat… met alles… wat de [20e] eeuw te bieden heeft in het genre’. Hoe het ook zij, het heeft zeker een goede kampioen gevonden in de vorm van Linus Roth. De Duitse violist presenteerde zijn geloofsbrieven in een indrukwekkende set van drie cd’s met alle viool- en pianoduo’s van Weinberg voor Challenge Classics vorig jaar (9/13). Maar hij is hier in nog overtuigender vorm, overtreft Ilya Gruberts waardige verslag voor Naxos en kan worden vergeleken met Leonid Kogans referentie-opname die eerder beschikbaar was op Olympia. Kogan en Kondrashin zijn misschien het meest onverbiddelijk gedreven, maar Roth en Mihkel Kütson vinden meer subtiliteit en kleurbereik, en ze zijn veel beter opgenomen, zonder enig teken van de blokkerige akoestiek die Roths Weinberg-sonates ontsierde.

Brittens Concerto is allesbehalve een symbolische opvulling. Ook dit heeft Shostakoviaanse affiniteiten, hoewel alle overeenkomsten met diens Concerto No. 1 – bijna tien jaar later gecomponeerd en met een ander fantasmagorisch scherzo, een andere passacaglia en een andere enorm veeleisende cadens – toevallig moeten zijn. In feite dankt het vioolspel veel aan het atletische vermogen van Prokofjevs twee vioolconcerten en in zekere mate ook aan het Bergconcert.

Roth heeft hier stevige concurrentie, maar opnieuw klinkt het alsof hij de muziek volledig in zijn vingers heeft. Dat kan niet helemaal gezegd worden van Mark Lubotsky's baanbrekende verslag met de componist die dirigeert. In feite is de meest pertinente vergelijking die met Vengerov, en hoewel de Rus ongeëvenaard gezaghebbend is, zijn er genoeg zinnen waarin Roths aanpak niet alleen even geldig is, maar zelfs een tikje fantasierijker. Kortom, een uitstekende cd.

Weinberg’s Violin Concerto was composed in 1959, around the time of Shostakovich’s Cello Concerto No 1. Its sturdy, unrelenting first movement seems to have less elevated targets in its sights – something more like the instant gratification of Khachaturian’s Concerto. But the momentarily chastened final pages set the tone for two exploratory inner movements that mull over some of the same ideas in calmer and ultimately rather touching spans, making the Shostakovich comparison more realistic. Driving momentum returns in the Allegro risoluto finale but here, too, the music finally subsides to a pianissimo conclusion that even in the most sympathetic hands can leave behind a slight impression of falling between two stools.

The Concerto drew extravagant praise from Shostakovich. Jens Laurson’s booklet essay for the new Challenge Classics recording goes a stage further, claiming that it ‘stands shoulder to shoulder…with anything…the [20th] century has to offer in the genre’. Be that as it may, it has certainly found a fine champion in the shape of Linus Roth. The German violinist presented his credentials in an impressive three-disc set of all Weinberg’s violin and piano duos for Challenge Classics last year (9/13). But he is on even more commanding form here, surpassing Ilya Grubert’s worthy account for Naxos and bearing comparison with Leonid Kogan’s reference recording previously available on Olympia. Kogan and Kondrashin may be the more implacably driven but Roth and Mihkel Kütson find more subtlety and range of colour, and they are far better recorded, with no sign of the boxy acoustic that marred Roth’s Weinberg sonatas.

Britten’s Concerto is anything but a token filler. It too, has Shostakovian affinities, though any similarities with the latter’s Concerto No 1 – composed nearly a decade later and featuring another phantasmagoric scherzo, another passacaglia and another massively demanding cadenza – have to be coincidental. In fact the violin-writing owes much to the athleticism of Prokofiev’s two violin concertos and to some extent also to the Berg Concerto.

Roth has stiff competition here but once again he sounds as though he has the music entirely in his fingers. That much cannot quite be said of Mark Lubotsky’s pioneering account with the composer conducting. In fact the more pertinent comparison is with Vengerov, and while the Russian is peerlessly authoritative, there are plenty of phrases where Roth’s approach is not just equally valid but even a touch more imaginative. In short, an outstanding disc.