juli 2014
Walton: Symphony No. 1 & Violin Concerto
Tasmin Little & BBC Symphony Orchestra o.l.v. Edward Gardner
Edward Gardner vestigde zich snel als een belangrijke vertolker van het Britse repertoire. Zijn intense uitvoering van Waltons Eerste symfonie wordt geëvenaard door de toewijding en het inzicht van Tasmin Little in het Vioolconcert.
Edward Gardner leidt de vlammend welsprekende en prachtig openhartige verslagen van beide meesterwerken van Walton, waarbij met name de heftige opening van de Eerste symfonie, Allegro assai, zich ontvouwt met een beet, doel en grommende intensiteit die elke rivaal evenaart. (Ik moest zelfs denken aan de dynamische, uitstekend getimede interpretatie van de componist zelf met de Philharmonia uit de vroege jaren vijftig – en dat zegt wat.) Gardner heeft een scherp oor en regisseert met een onwrikbaar gevoel voor de lange lijn. Bovendien staat het BBC Symphony Orchestra hem bij elke stap bij, waarbij hun strijkers met name elk greintje expressieve kracht uit Waltons onweerstaanbaar pezige contrapunt halen: ik hou van het pittige ritmische gekraak van de cello's vanaf fig. 7 of 1'46" tijdens de expositie van het eerste deel; en luister even later, tussen 10 en 11 (2'30" en 2'44"), naar die onweerstaanbaar volle keel altviolen en cello's die echt in hun partijen duiken.
Het scherzo (gemarkeerd als Presto con malizia) ratelt redelijk voort in een gewaagd tempo dat doet denken aan Leonard Slatkins ondergewaardeerde LPO-verslag (Virgin, 8/88 – nla) – en heeft zelfs een welkome scheut extra venijn om bij te passen. Al met al blijven André Previn en het LSO hier onovertroffen, hoewel weinigen de schaamteloze bravoure die in de slotfase te horen is, zouden kunnen weerstaan (luister naar de werkelijk uitbundige hoorntrillers). Ook absoluut geen klachten over het gekwelde langzame deel, waar het orkestspel zo smeulend gepassioneerd is als je maar kunt wensen. Tijd om de BBC SO's houtblazers te prijzen: in zijn klagende schoonheid komt de openingsfluitsolo zeker dicht bij het ideaal, en ik garandeer je dat het nog vele maanden zal duren voordat je meer zoet expressief werk van zowel klarinet als hobo hoort in de volgende pagina's. Ook schrijnend intens, liederlijk werk van de altviolen en celli en vervolgens de eerste violen wanneer ze de pijnlijk mooie secundaire melodie van de klarinet overnemen (precies appassionato vibrato espressivo zoals aangegeven). Wat een verwoestend persoonlijk, superieur beknopt essay is dit: Walton op het hoogtepunt van zijn kunnen.
Zoals inmiddels welbekend was, bezorgde de finale van de symfonie de componist veel verdriet, zozeer zelfs dat de langverwachte wereldpremière van het werk in november 1934 door het LSO onder leiding van Sir Hamilton Harty slechts de eerste drie delen omvatte. In augustus van het daaropvolgende jaar was de finale echter klaar; op 6 november 1935 behaalden Harty en het BBC SO een triomf met de voltooide symfonie in de Queen's Hall in Londen (en op 9 en 10 december 1935 nam de dirigent het mee naar de opnamestudio, ditmaal opnieuw met het LSO). De veel extraverte, publiekslievende houding van de finale blijft een struikelblok voor sommige commentatoren, die Waltons bloedige inspiratie verontrustend onverenigbaar vinden met en/of niet opweegt tegen de verheven maatstaf van wat eraan voorafging (in de buitenste delen van de Maestoso zijn onmiskenbare echo's van zijn filmmuziek en ceremoniële offers die nog zouden komen). Verfrissend genoeg benadert Gardner de beweging zonder zulke aanhoudende problemen. Zijn formidabel atletische concept verblindt en kan bogen op een overtuigend symfonisch bereik dat doet denken aan bijvoorbeeld Harty's legendarische baanbrekende opname of Vernon Handley's buitengewoon overtuigende Bournemouth SO-versie (EMI, 8/89 – nla). Luister maar eens naar de manier waarop hij het torenhoge hoogtepunt op fig. 137 of 8'23" naar huis drijft – opwindend – en welke reserves aan tedere welsprekendheid hij vindt in de afscheidsrede van de hoofdtrompettist, onuitsprekelijk ontroerende ‘laatste post’ voorafgaand aan de grootse coda (een van die ‘speciale’ Walton-momenten).
Vergis u dus niet, deze uitzonderlijk vitale nieuwkomer neemt een verheven positie in binnen de onderscheidende discografie van deze symfonie, en het wordt gevolgd door een vergelijkbaar meeslepende weergave van het rijp romantische en oogverblindend virtuoze Vioolconcert dat Walton in 1938-39 vormgaf voor de geweldige Jascha Heifetz. Tasmin Little’s eerdere Decca-opname met Andrew Litton en de Bournemouth SO (10/95) had genoeg te bieden, maar deze opvolger van Chandos is, denk ik, nog lonender. Niet alleen bieden Gardner en de BBC SO de meest inzichtelijke en charismatische ondersteuning, maar Little’s haar spel combineert vuur, sensualiteit en een verleidelijke zoetheid van toon (haar instrument is een prachtige Guadagnini uit 1757).
Littles prachtig geurige uitvoering van het weelderige openingsthema van het concerto roept onmiddellijk emoties op die doen denken aan beide opnames van Heifetz (uit 1941 en 1950 met respectievelijk Eugene Goossens en de componist), terwijl Gardner ervoor zorgt dat de verbluffende orkestrale paragraaf van 7'47" oplaait tot een magnifiek effect. Elders hebben de buitenste delen van het centrale Napolitaanse scherzo een werkelijk memorabele branie en ondeugendheid over zich (de plagerig grillige behandeling van het innemende tweede onderwerp door deze uitvoerders zal je doen glimlachen). Hoe scherpzinnig ook, Little en Gardner putten uit die koesterbare Elgariaanse ondertonen van de weemoedig intieme begeleide cadens van de finale. Vrolijk springende piccolo's en klarinetten luiden de uitbundige Alla marcia coda in om een overvloedig communicatieve vertoning te bekronen die, heel eenvoudig, mijn liefde voor wat een glorieus grootmoedig, volmaakt vervaardigd werk.
Kortom, een hoop om van te genieten en te koesteren; doorgewinterde Waltonians zullen zich zeker vermaken. Met een prachtig waarheidsgetrouw geluid en een oordeelkundig evenwicht overal, zou deze geweldige koppeling zonder uitstel moeten worden opgepikt
Edward Gardner presides over blisteringly eloquent and splendidly unbuttoned accounts of both these Walton masterworks, the First Symphony’s vehement opening Allegro assai in particular unfolding with a bite, purpose and snarling intensity to match any rival. (I was even put in mind of the composer’s own dynamic, superbly paced interpretation with the Philharmonia from the early 1950s – and that’s saying something.) Gardner has a sharp ear and directs with an unwavering sense of the long line. What’s more, the BBC Symphony Orchestra are with him every step of the way, their strings especially extracting every ounce of expressive clout from Walton’s irresistibly sinewy counterpoint: I love the feisty rhythmic snap of the cellos from fig 7 or 1'46" during the first movement’s exposition; and, a little later on between 10 and 11 (2'30" and 2'44"), listen to those irresistibly full-throated violas and cellos really digging into their parts.
The scherzo (marked Presto con malizia) fairly rattles along at a daredevil pace that recalls Leonard Slatkin’s underrated LPO account (Virgin, 8/88 – nla) – and even has a welcome dash or two of extra venom to match. On balance, André Previn and the LSO remain unsurpassed here, though few could surely resist the brazen swagger on show in the closing stages (listen out for some truly roistering horn trills). Absolutely no complaints, either, with the anguished slow movement, where the orchestral playing is as smoulderingly passionate as one could desire. Time to heap praise upon the BBC SO’s woodwind principals: in its plaintive beauty the opening flute solo surely comes close to the ideal, and I guarantee it will be many a moon before you hear more sweetly expressive work from both clarinet and oboe in the pages that follow. Searingly intense, songful work, too, from the violas and cellos and then first violins when they take up the clarinet’s achingly beautiful secondary melody (precisely appassionato vibrato espressivo as marked). What a devastatingly personal, superbly concise essay this is: Walton at the very peak of his powers.
As is well known by now, the symphony’s finale caused the composer no end of grief, so much so that the work’s long-awaited world premiere in November 1934 by the LSO under the baton of Sir Hamilton Harty comprised merely the first three movements. By August of the following year, however, the finale was ready; on November 6, 1935, Harty and the BBC SO scored a triumph with the completed symphony at London’s Queen’s Hall (and, on December 9 10, 1935, the conductor took it into the recording studio, this time again with the LSO). The finale’s altogether more extrovert, crowd-pleasing demeanour continues to prove a stumbling block for some commentators, who find Walton’s sanguine inspiration worryingly incompatible with and/or failing to measure up to the exalted benchmark of what has gone before (in the Maestoso outer portions there are unmistakable echoes of his film music and ceremonial offerings to come). Refreshingly, Gardner approaches the movement with no such lingering hang-ups. Indeed, his formidably athletic conception dazzles and can boast a clinching symphonic reach reminiscent of, say, Harty’s legendary pioneering recording or Vernon Handley’s outstandingly cogent Bournemouth SO version (EMI, 8/89 – nla). Just listen to the way he drives home the towering climax at fig 137 or 8'23" – thrilling – and what reserves of tender eloquence he finds in the principal trumpet’s valedictory, ineffably moving ‘last post’ prior to the grandiloquent coda (one of those ‘special’ Walton moments).
Make no mistake, then, this exceptionally vital newcomer occupies a lofty position within this symphony’s distinguished discography, and it’s followed by a comparably involving rendering of the ripely romantic and dazzlingly virtuoso Violin Concerto that Walton fashioned in 1938 39 for the great Jascha Heifetz. Tasmin Little’s earlier Decca recording with Andrew Litton and the Bournemouth SO (10/95) had plenty going for it but this Chandos successor is, I think, even more rewarding. Not only do Gardner and the BBC SO provide the most insightful and charismatic support but Little’s playing combines fire, sensuality and alluring sweetness of tone (her instrument is a marvellous 1757 Guadagnini).
Little’s gorgeously fragrant delivery of the concerto’s luscious opening theme immediately tugs the emotions in a way that recalls both of Heifetz’s recordings (from 1941 and 1950 with Eugene Goossens and the composer respectively), while Gardner sees to it that the stunning orchestral paragraph from 7'47" flares up to magnificent effect. Elsewhere, the outer sections of the central Neapolitan scherzo have a truly memorable swagger and mischief about them (these performers’ teasingly capricious treatment of the winsome second subject will make you smile). How perceptively, too, Little and Gardner quarry those cherishably Elgarian undertones of the finale’s wistfully intimate accompanied cadenza. Joyously skipping piccolos and clarinets usher in the exuberant Alla marcia coda to crown an abundantly communicative display that, quite simply, rekindled my love for what is a gloriously big-hearted, consummately crafted work.
Heaps to savour and cherish, in sum; certainly, seasoned Waltonians will have a ball. With magnificently truthful sound and judicious balance throughout, this terrific coupling should be snapped up without delay