maart 2014

Mozart: Piano Concerto No. 25 in C Major K. 503 & Piano Concerto No. 20 in D Minor K. 466 (Live)

Martha Argerich & Orchestra Mozart o.l.v. Claudio Abbado

Opnieuw zorgen haar microscopische veranderingen in toets ervoor dat zelfs de meest alledaagse reeksen zestiende noten dansen en zingen.
Dit is echt een prima uitvoering (K. 503) met onberispelijk beoordeelde tempo's in alle drie de delen, en geweldig spel van het orkest van Mozart ... [in het D mineurconcert] Argerichs spel is

Een cd met Mozart-pianoconcerten, opgenomen in concert door Martha Argerich met Claudio Abbado en Orchestra Mozart, was altijd al een heerlijk vooruitzicht. Toen ik hoorde van Abbado's dood terwijl ik deze woorden schrijf, verandert het genoegen om het te horen in iets veel bitterzoets. Gelukkig waren de zielen die deze uitvoeringen van het D-kleine Concerto, K466, en het C-groot Concerto, K503, op het Lucerne Festival afgelopen maart hoorden - een ervaring die het Londense publiek een paar maanden later werd ontzegd toen eerst de zieke Abbado en vervolgens Argerich hun optredens annuleerden. (Niet dat de stand-ins een teleurstelling waren - Bernard Haitink en Maria João Pires.)

Zowel Argerich als Abbado zijn laat in hun carrière teruggekeerd naar Mozart: zij hervatte de pianoduetten en een handvol concerten; hij vormde het zorgvuldig uitgekozen en jeugdige Orchestra Mozart speciaal voor dat doel. Niet ongewoon voor haar zijn de huidige concerten beide werken die ze eerder heeft opgenomen – de d mineur in 1998 (Teldec/Elatus, 6/99), de c majeur in 1978 (EMI, 4/00) en nog zo recent als 2012, tijdens het Progetto Martha Argerich van dat jaar in Lugano (EMI, 8/13). Over die laatste opname schreef Caroline Gill dat het ‘muzikaal en technisch gelijkwaardig was aan alles wat ze in de studio heeft opgenomen’; maar ook hier overtreft ze zichzelf. De begeleiding van het voortreffelijk verfijnde Orchestra Mozart geeft haar persoonlijke vorm van expressiviteit de vrije loop. Elke noot is belangrijk, zowel individueel als als onderdeel van een frase, en opnieuw laten haar microscopische veranderingen van toets zelfs de meest alledaagse reeks zestiende noten dansen en zingen, waardoor haar uitvoeringen hier iets ondefinieerbaars en kostbaars krijgen.

De C majeur komt als eerste op de cd, de grandeur van Abbado's introductie contrasteert met het temperamentvolle filigraan van Argerich's solobijdrage. Ze leeft zich helemaal in voor de duistere onderstroom van de d mineur, misschien is de enige teleurstelling Abbado's weigering om volledig te erkennen hoe het Sturm und Drang-gedrag van het werk wordt ondermijnd door de geur van Singspiel aan het einde van het werk, de klankwereld van Don Giovanni die plaatsmaakt voor die van Papageno en Die Zauberflöte. Argerich begint met een wil in de finale, maar laat zich niet meeslepen in de centrale stuiptrekking van de Romanze, en houdt zich stevig aan het tempo van de zachtere buitenste delen. Waar ze wel de volledige kracht van haar virtuositeit loslaat, is in de cadensen: die van haar leraar Friedrich Gulda in K503, de vertrouwde Beethoven in K466. Bekend misschien, maar bijna hallucinogeen als je het bekijkt door het prisma van haar unieke muzikale verbeelding.

Argerich had deze twee concerten in het bijzonder kunnen kiezen: het ene groots, het andere demonisch. Lars Vogt kiest er twee die op hun eigen manier speelser zijn: een eerder werk in C majeur, K467, ​​en het laatste van Mozarts pianoconcerten, de Bes, K595. (Je vraagt ​​je af wat Argerich ooit van een van deze minder demonstratieve concerten zou vinden.) Het eerste, met name het langzame deel, is, in de woorden van een recente studie, een ‘synecdoche voor Mozart, en misschien voor klassieke muziek tout court’ geworden, dankzij het gebruik ervan in een film van bijna een halve eeuw geleden. En daar staat het, op de achterkant van de digipack: Elvira Madigan. Dit is misschien niet het moment om te analyseren hoe een lang vergeten Scandinavische film onze huidige relatie met Mozart blijft definiëren; beter om op te merken dat Vogt een aangeboren bedachtzaamheid en gevoeligheid heeft als Mozartiaan. Dat is natuurlijk geen verrassing; en Paavo Järvi en zijn Frankfurtse omroeporkest blijken perfect bij elkaar te passen, vooral in K595, waar een iets lichtere bas bijdraagt ​​aan een ideale balans. Wat betreft dat langzame deel van K467, ​​dat wordt bijna perfect uitgevoerd: hoewel het maar al te gemakkelijk is om een ​​beetje liefdevol te blijven hangen bij iets dat zo mooi is van buitenaf, bieden Vogt en Järvi sentiment zonder sentimentaliteit, waardoor die subversieve innerlijke delen hun volle effect kunnen hebben.

Het late Bes-werk verschijnt ook op Martin Helmchens tweede Mozart-concert voor Pentatone. Als het Nederlands Kamerorkest onder Gordan Nikolitch niet zo verfijnd is als Järvi's Frankfurt RSO, zijn Helmchen en Vogt evenzeer ontvankelijk voor wat sommigen zien als het 'herfstachtige' aspect van het werk. En voor degenen die het adjectief ‘speels’ in twijfel trekken als het op dit late werk wordt toegepast, duurt het slechts een minuut voordat de violen om het tweede onderwerp beginnen te lachen. Helmchens koppeling is een eerder concert in dezelfde toonsoort, K450 – een werk vol met alle kenmerken van Mozart, maar nog niet helemaal met die magische synthese van onuitwisbare melodie, moeiteloze virtuositeit en emotionele breedte.

Argerich met Abbado is dus een zekere winnaar en een passend eerbetoon aan de overleden dirigent. Vogts koppeling is ook meeslepend; terwijl Helmchens zich ontvouwende Mozartiaanse reis er ongetwijfeld een is om te volgen.

A disc of Mozart piano concertos recorded in concert by Martha Argerich with Claudio Abbado and Orchestra Mozart was always going to be a delicious prospect. Hearing of Abbado’s death as I write these words turns the pleasure of hearing it into something altogether more bittersweet. Lucky were those souls who heard these performances of the D minor Concerto, K466, and the C major Concerto, K503, at the Lucerne Festival last March – an experience denied London audiences a few months later when first the ailing Abbado and then Argerich cancelled their appearances. (Not that the stand-ins were any sort of disappointment – Bernard Haitink and Maria João Pires.)

Both Argerich and Abbado have returned to Mozart late in their careers: she revisiting the piano duets and a handful of concertos; he forming the hand-picked and youthful Orchestra Mozart specifically for the purpose. Not uncharacteristically for her, the present concertos are both works she has recorded before – the D minor in 1998 (Teldec/Elatus, 6/99), the C major in 1978 (EMI, 4/00) and again as recently as 2012, during that year’s Progetto Martha Argerich at Lugano (EMI, 8/13). Of that last recording, Caroline Gill wrote that it was ‘musically and technically equal to anything she has recorded in the studio’; but here again she surpasses herself. The backing of the exquisitely refined Orchestra Mozart grants full rein to her personal brand of expressivity. Every note matters, both individually and as part of a phrase, and once again her microscopic alterations of touch make even the most mundane run of semiquavers dance and sing, imparting something undefinable and treasurable to her performances here.

The C major comes first on the disc, the grandeur of Abbado’s introduction contrasting with the spirited filigree of Argerich’s solo contribution. She is fully alive to the darker undertow of the D minor, perhaps the only disappointment being Abbado’s refusal fully to acknowledge the way the work’s Sturm und Drang demeanour is undercut by the whiff of Singspiel at the work’s close, the sound world of Don Giovanni giving way to that of Papageno and The Magic Flute. Argerich sets off with a will in the finale but doesn’t let herself get carried away in the Romanze’s central convulsion, sticking firmly to the tempo of the gentler outer sections. Where she does let go the full power of her virtuosity is in the cadenzas: her teacher Friedrich Gulda’s in K503, the familiar Beethoven in K466. Familiar, perhaps, but rendered almost hallucinogenic when refracted through the prism of her unique musical imagination.

Argerich might have been expected to choose these two particular concertos: the one grand, the other demonic. Lars Vogt chooses two that are altogether more playful in their different ways: an earlier C major work, K467, and the last of Mozart’s piano concertos, the B flat, K595. (One wonders what Argerich might one day make of one of these less demonstrative concertos.) The former, its slow movement especially, has become, in the words of a recent study, a ‘synecdoche for Mozart, and perhaps for classical music tout court’, thanks to its use in a film almost half a century ago. And there it is, emblazoned on the digipack’s back cover: Elvira Madigan. Now is perhaps not the time to analyse the way that a long-forgotten Scandinavian film continues to define our present relationship with Mozart; better to remark on Vogt’s innate thoughtfulness and sensitivity as a Mozartian. No surprise there, of course; and Paavo Järvi and his Frankfurt broadcasting band prove a perfect fit, especially in K595, where a slightly lighter bass contributes to an ideal balance. As for that K467 slow movement, it is dispatched near-perfectly: while it is all too easy to linger a little lovingly on something so outwardly beautiful, Vogt and Järvi offer sentiment without sentimentality, allowing those subversive inner parts to make their full effect.

The late B flat work also appears on Martin Helmchen’s second Mozart concerto disc for Pentatone. If the Netherlands Chamber Orchestra under Gordan Nikolitch are not quite as refined as Järvi’s Frankfurt RSO, Helmchen and Vogt are equally responsive to what some see as the work’s ‘autumnal’ aspect. And for those who would question that adjective ‘playful’ when applied to this late work, it’s only a minute in before the violins are chuckling away at the second subject. Helmchen’s coupling is an earlier concerto in the same key, K450 – a work replete with all of Mozart’s hallmarks but not quite yet with that magical synthesis of indelible melody, effortless virtuosity and emotional breadth.

Argerich with Abbado, then, is a surefire winner and a suitable memorial to the late conductor. Vogt’s coupling, too, is compelling; while Helmchen’s unfolding Mozartian journey is doubtless one to follow.