oktober 2015

Wagner: Das Rheingold, WWV 86A (Live)

Bavarian Radio Symphony Orchestra o.l.v. Sir Simon Rattle

Een indrukwekkend gespeelde, uitstekend gedirigeerde en meeslepend gezongen Das Rheingold van Rattle, bovendien opgenomen met een zeer goede klank.

Dit is de vijfde uitvoering sinds 2004 die u mogelijk kunt raadplegen van de eerste Ring-opera onder Simon Rattle – hoewel de eerste die commercieel verkrijgbaar is. (De vorige – twee met de OAE en twee met de Berliner Philharmoniker – zijn online of op een privé-uitgave van Deutsche Bank te vinden.) Het is ook op een of andere manier de meest indringende en succesvol gerealiseerde. Met de klok mee is zijn lezing sneller geworden, misschien bijna onvermijdelijk in concertopera; maar het is, veelbetekenend, vooral een kwestie van weging. In plaats van te genieten van de klanken van de Berlijners in deze muziek – geluiden die tot verrassende vergelijkingen met Karajan leidden – herontdekt de dirigent nu in overvloed de ritmische energie en het pure genot van de orkestratie die duidelijk waren in zijn lezing van die eerste OAE-concerten. Dit gaat gepaard met een toegenomen begrip – en gebruik in het spel – van de donkere ironie, humor en zelfs af en toe tragiek van het drama.

De Beieren zijn op de hoogte van de aanpak (en er is hier aanzienlijk meer kleur en karakter dan in hun opname voor Haitink uit de late jaren 80 – EMI, 12/89) en weten ook over die lichte dip in uithoudingsvermogen heen te surfen die elk orkest ‘levend’ moet voelen na af te dalen naar Nibelheim voor scène 3 met nog een goede helft van de opera te voltooien.

Rattle’s cast (afgezien van Fasolt) is onvermijdelijk veranderd door de jaren heen en heeft nu de neiging om sterke vocale acteurs te bevatten die duidelijk worden aangemoedigd door hun maestro. Michael Volle – die, net als Tomasz Konieczny’s Alberich (Rattle’s Wotan dit jaar in Wenen), behoorlijk wat wisselt tussen Wagneriaanse goodies en baddies – spijkert Wotan’s eigenbelang en kortzichtigheid vanaf het begin vast. Hij mist het laatste beetje basdiepte in de stem, maar het is al een boeiend personage. Konieczny is nu iets te nobel om in de twee vloeken ronduit angstaanjagend te zijn – en mag te veel lachen. Annette Dasch – al een gevestigde Elsa en Eva – geldt als luxe casting als Freia en is oprecht sensueel in haar nood, zoveel meer dan alleen een duizelige flapper. Loge’s muziek is terecht snel en goed opgenomen zonder maniertjes door de ervaren Burkhard Ulrich. Zowel hij als de reuzen krijgen nuttige muzikale ruimte om te genieten van hun teksten en conflicterende emoties.

Het geluid van Münchens Herkulessaal is kristalhelder, de balans van de stemmen bijna ideaal. Rattle en de percussionisten van het orkest zorgen ervoor dat we ons nooit bedrogen voelen door speciale geluidseffecten, concert of niet. Een echte aanrader – en zou een goede moderne metgezel zijn voor de historische Bayreuth-uitzendingen uit de jaren 50 onder Krauss (Pristine, 6/04^R) en Keilberth (Testament, 1/07). De Thielemann-voorstellingen uit Bayreuth (Opus Arte, 1/10) en Wenen (DG) zijn uitstekend gedirigeerd, maar de cast is minder op elkaar ingespeeld dan in deze voorstelling.

This is the fifth performance since 2004 you may be able to access of the first Ring opera under Simon Rattle – although the first to be made commercially available. (The previous ones – two with the OAE and two with the Berlin Philharmonic – may be found online or on a private Deutsche Bank release.) It is also by some way the most penetrating and successfully realised. By the clock his reading has become faster, perhaps almost inevitable in concert opera; but, significantly, it is mainly a question of weighting. Rather than luxuriating in the sonorities of the Berliners in this music – sounds that prompted some surprised comparisons with Karajan – the conductor now rediscovers in abundance the rhythmic energy and sheer enjoyment of the orchestration apparent in his reading from those first OAE concerts. This is married to an increased understanding – and use in the playing – of the dark irony, wit and even occasionally tragedy of the drama.

The Bavarians are in tune with the approach (and there’s significantly more colour and character here than in their late-1980s recording for Haitink – EMI, 12/89) and also manage to surf over that slight dip in stamina that any orchestra must feel ‘live’ after descending to Nibelheim for scene 3 with a good half of the opera still to accomplish.

Rattle’s cast (apart from Fasolt) has inevitably changed over the years and tends now to feature strong vocal actors evidently encouraged by their maestro. Michael Volle – who, like Tomasz Konieczny’s Alberich (Rattle’s Wotan this year in Vienna), does a fair amount of swapping between Wagnerian goodies and baddies – nails Wotan’s self-interest and short-sightedness from the beginning. He lacks the last ounce of bass depth to the voice but it’s already a compelling character. Konieczny is now a little too noble to be sheerly frightening in the two curses – and is allowed to laugh too much. Annette Dasch – already an established Elsa and Eva – counts as luxury casting as Freia and is genuinely sensual in her distress, so much more than just a dizzy flapper. Loge’s music is rightfully swift and well taken without mannerism by the experienced Burkhard Ulrich. Both he and the giants are given useful musical space to enjoy their texts and conflicting emotions.

The sound from Munich’s Herkulessaal is crystal clear, the balance of the voices almost ideal. Rattle and the orchestra’s percussionists make sure that we never feel cheated of special sound effects, concert or not. Hugely recommended – and would make a good modern companion to the historic 1950s Bayreuth broadcasts under Krauss (Pristine, 6/04^R) and Keilberth (Testament, 1/07). The Thielemann performances from Bayreuth (Opus Arte, 1/10) and Vienna (DG) are finely conducted but their casts are not so well attuned as this one.