oktober 2015

Fitzenhagen: Cello Concertos (Hyperion Romantic Cello Concerto 7)

Alban Gerhardt & Deutsches Symphonie Orchester Berlin o.l.v. Stefan Blunier

Een fijne combinatie van een geprezen kunstenaar en een minder bekend werk van Hyperion.

Wilhelm Fitzenhagen (1848-90), herinnerd om zijn gedurfde, om niet te zeggen hooghartige herziening van Tsjaikovski's Variaties op een Rococothema (het strekte zich uit tot de cellist die enkele van zijn wijzigingen over het originele manuscript plakte), werd erkend als een van de beste cellisten van zijn generatie. Deze eerste twee van zijn drie celloconcerten dateren van rond 1873. Vieuxtemps, wiens eigen celloconcerten drie jaar later werden geschreven, moet ze zeker hebben gekend, want ze delen, zoals een vroege commentator opmerkte, 'het gebruik van poëtische muzikale taal en thematische beknoptheid, en ruim gebruik van een declamatorische instrumentale stijl'. Misschien kende Elgar ze ook; er is een passage uit de finale van het B mineurconcert (nr. 1) die direct in de coda van zijn concert is opgenomen.

Fitzenhagens Op. 2, drie delen in één, opent met een korte, aandachtstrekkende tutti voordat de solist van de leiband wordt gelaten. Het prachtige tweede onderwerp wordt gevolgd door een buitengewone cadens met enkele van de hoogste (en perfect uitgevoerde) boventonen die ik ooit van de cello heb gehoord. Het Concerto fantastique in a mineur is niet minder aantrekkelijk. Mensen met een zoetekauw en een voorliefde voor flitsende bravoure hoeven niet te aarzelen. Misschien wel het beste van alles is de substantiële (17'05") Ballade uit 1875, ‘een soort dramatische monoloog’ (Nigel Simeone in zijn uitstekende boekje), ‘met een aantal bijzonder behendige houtblazers’. Er is ook een glorieus centraal thema dat je dagenlang niet uit je hoofd krijgt. De succesvolle heropleving van onbekende werken als deze staat of valt grotendeels met melodieuze kracht en het pleidooi van een geweldige solist.

Alban Gerhardt, wiens cd van Vieuxtemps Cello Concertos (Vol 6 in Hyperion’s Romantic Cello Series – 3/15) een van mijn topkeuzes zou zijn geweest voor de Gramophone Awards van dit jaar, is er zo een. Vitale uitbundigheid – het soort dat je normaal gesproken alleen associeert met een live-opname – wordt geëvenaard door spel met grote lyrische gratie. Als je deze eenmaal op orde hebt en een orkestrale samenwerking van volkomen overtuiging, is het moeilijk te zien hoe Fitzenhagens concerten kunnen zo lang genegeerd zijn.

Het bekende en vaak opgenomen werk van Tsjaikovski (nog steeds steevast te horen in Fitzenhagens versie in plaats van het origineel van de componist) is een triomf. Stefan Bluniers dirigent draagt ​​hier sterk aan bij, net als het Berlijnse orkest en de luchtige (maar niet ruimtelijke) akoestiek van de Jezus-Christus-Kirche van de stad. Het opnameteam brengt een warmere bloei in het geluidsbeeld dan gebruikelijk is op een Hyperion-opname. Kortom, Vol 7 wordt enthousiast aanbevolen.

Wilhelm Fitzenhagen (1848 90), remembered for his bold, not to say high-handed revision of Tchaikovsky’s Variations on a Rococo Theme (it extended to the cellist pasting some of his changes over the original manuscript) was acknowledged as one of the finest cellists of his generation. These first two of his three cello concertos date from around 1873. Vieuxtemps, whose own cello concertos were written three years later, must surely have known them for they share, as an early commentator observed, ‘the use of poetical musical language and thematic concision, and ample use of a declamatory instrumental style’. Perhaps Elgar knew them as well; there is a passage from the finale of the B minor Concerto (No 1) lifted directly into the coda of his concerto.

Fitzenhagen’s Op 2, three movements in one, opens with a brief attention-grabbing tutti before the soloist is let off the leash. The gorgeous second subject is followed by an extraordinary cadenza with some of the highest (and perfectly executed) harmonics I’ve ever heard from the cello. The Concerto fantastique in A minor is no less appealing. Those with a sweet tooth and taste for dashing bravura need not hesitate. Perhaps best of all is the substantial (17'05") Ballade from 1875, ‘a kind of dramatic monologue’ (Nigel Simeone in his excellent booklet), ‘with some particularly deft woodwind writing’. There is, too, a glorious central theme which you won’t be able to get out of your head for days. The successful resurrection of unknown works like these largely stands or falls on melodic potency and the advocacy of a great soloist.

Alban Gerhardt, whose disc of Vieuxtemps Cello Concertos (Vol 6 in Hyperion’s Romantic Cello Series – 3/15) would have been one of my top picks for this year’s Gramophone Awards, is such a one. Vital exuberance – the sort one usually associates only with a live recording – is matched by playing of great lyrical grace. Once you have these in place and an orchestral partnership of utter conviction, it is hard to see how Fitzenhagen’s concertos can have been ignored for so long.

The familiar and oft-recorded Tchaikovsky work (still invariably heard in Fitzenhagen’s version rather than the composer’s original) is a triumph. Stefan Blunier’s conducting is a strong contributory factor to this, as are the Berlin orchestra and the airy (but not spacious) acoustic of the city’s Jesus-Christus-Kirche. The recording team bring a warmer bloom to the sound picture than is usual on a Hyperion recording. In short, Vol 7 is enthusiastically recommended.