oktober 2015

Dutilleux: Métaboles, L'arbre des songes & Symphony No. 2

Augustin Hadelich & Seattle Symphony Orchestra o.l.v. Ludovic Morlot

Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van de componist brengen Morlot en zijn spelers uit Seattle een geconcentreerde intensiteit in de klankwereld van Dutilleux.

Ik kan me voorstellen dat Ludovic Morlot en Karl-Heinz Steffens opgetogen zijn – op een Gore Vidal ‘een klein deel van mij dat sterft als een vriend slaagt’-achtige manier – dat hun nieuwe opnames van Henri Dutilleux’ spiegelzaalorkeststuk Métaboles uit 1964 rond dezelfde tijd zijn verschenen. Steffens en zijn Deutsche Staatsphilharmonie Rheinland-Pfalz trekken naar de afgelegen rituele marges van Dutilleux’ partituur, hun verdorrende dorre orkestrale palet en gespierde aanval positioneren het stuk ergens tussen Stravinsky uit de late periode en Varèse uit elke periode. Het is misschien geen verrassing dat Morlot, Dutilleux’ landgenoot, hoewel hij nooit de afstamming ontkent die Steffens schetst, kiest voor een wolliger en soepeler (lees hiervoor geen softcore) aanvalsmethode. Mijn intuïtie vertelt me ​​dat Dutilleux zich aangetrokken zou hebben tot Morlots aanpak. Maar beide opnames zijn zorgvuldig overwogen en gewetensvol gerealiseerd.

Met Morlot worden de aderen van het orkestraal perspectief geopend. Het inleidende gedeelte, 'Incantatoire', geeft aan wat je kunt verwachten: ingewikkeld uitgebalanceerde houtblazers die met een dynamisch gevoel van verschuiving tussen achtergrond en voorgrond projecteren, snelle klarinetfiguraties die over de bovenkant borrelen als een onverwachte golf van gelach. Wanneer het koper met aanhoudende fanfares binnenkomt, draait de orkestrale topografie weer om zijn as terwijl de houtblazers discreet naar de periferieën vervagen en, in contrast met Steffens' eendimensionale mapping, roept Morlot de sensatie op van oren die orkestrale vergezichten en architectuur in het moment ontdekken.

Maar detail krijgt nooit voorrang boven ziel en het Seattle SO-strijkersgeluid is iets speciaals. Leadcellist Efe Baltacıgil transformeert de korte cellosolo aan het begin van Métaboles's tweede deel in een vast stuk, zijn cello pronkt vanuit het hart van het orkest met een sexy expressieve, rietachtige toon die klinkt alsof Duke Ellington's altsaxofonist Johnny Hodges is opgestaan ​​om een ​​solo te spelen. Dutilleux's Symphony No 2, Le double (1959), kan vakkundig klinken, een demonstratie van wat er gebeurt als een kleinere kamergroep - hobo, klarinet, fagot, trompet, trombone, pauken, klavecimbel, celesta, strijkkwartet - gedwongen wordt tot een uitwisseling met het hoofdorkest, maar Morlots oor voor architectonisch licht en ruimte onthult een dialoog van schaduwen en instrumentale dubbelgangers, het barokke concerto grosso-ideaal dat nu hoorbaar opnieuw is uitgevonden in termen van timbre en harmonische kleur, niet lijn.

Dutilleux’ Vioolconcert L’arbre des songes (1985) is veruit zijn meest opgenomen orkeststuk, en dit nieuwe stuk houdt zich uitstekend staande, waarbij Augustin Hadelich meer intimiteit in de zich ontvouwende patronen vindt dan Renaud Capuçon en Myung-Whun Chung en de première-opname van Isaac Stern expressief benaderend laat klinken (Sony, 2/85 – nla). Steffens biedt een voortreffelijk vroeg stuk, Deux Sonnets de Jean Cassou, en een solide uitvoering van zijn Eerste symfonie – een die wordt overtroffen door de soepele versie die vorig jaar werd uitgebracht op het eerste deel van Morlots Dutilleux-serie.

I would imagine Ludovic Morlot and Karl-Heinz Steffens are thrilled – in a Gore Vidal ‘a little part of me dying when a friend succeeds’ sort of a way – that their new recordings of Henri Dutilleux’s 1964 hall-of-mirrors orchestral piece Métaboles have appeared at around the same time. Steffens and his Deutsche Staatsphilharmonie Rheinland-Pfalz trek to the outlying ritualistic margins of Dutilleux’s score, their witheringly arid orchestral palette and muscular attack positioning the piece somewhere between late-period Stravinsky and any-period Varèse. No surprise perhaps that Morlot, Dutilleux’s fellow Frenchman, while never in denial of the lineage Steffens outlines, opts for a woollier and more pliant (for which don’t read softcore) mode of attack. Intuition tells me that Dutilleux would have gravitated towards Morlot’s approach. But both recordings are carefully considered and conscientiously realised.

With Morlot, veins of orchestral perspective are opened up. The introductory section, ‘Incantatoire’, gives notice of what to expect: intricately balanced woodwind projecting with a dynamic sense of shift between background and foreground, rapid clarinet figurations bubbling over the top like an unexpected swell of laughter. When the brass enter with sustained fanfares, the orchestral topography turns on its axis again as the woodwind are discreetly faded to the peripheries and, contrasting with Steffens’s one-dimensional mapping, Morlot evokes the thrill of ears discovering orchestral vistas and architecture in the moment.

But detail is never privileged over soul and the Seattle SO string sound is something special. Lead cellist Efe Baltacıgil transforms the brief cello solo at the beginning of Métaboles’s second section into a set piece, his cello swanking from the heart of the orchestra with a sexily expressive, reedy tone that sounds like Duke Ellington’s alto saxophone man Johnny Hodges has stood up to take a solo. Dutilleux’s Symphony No 2, Le double (1959), can sound workmanlike, a demonstration of what happens when a smaller chamber group – oboe, clarinet, bassoon, trumpet, trombone, timpani, harpsichord, celesta, string quartet – is forced into an exchange with the main orchestra, but Morlot’s ear for architectural light and space reveals a dialogue of shadows and instrumental doppelgängers, the Baroque concerto grosso ideal now audibly reinvented in terms of timbre and harmonic colour, not line.

Dutilleux’s Violin Concerto L’arbre des songes (1985) is by far his most-recorded orchestral piece, and this new one stands up very well, Augustin Hadelich finding more intimacy inside the unfolding patterns than Renaud Capuçon and Myung-Whun Chung and making Isaac Stern’s premiere recording sound expressively approximate (Sony, 2/85 – nla). Steffens offers an exquisite early piece, Deux Sonnets de Jean Cassou, and a solid performance of his Symphony No 1 – one outplayed by the supple account released last year on the first volume of Morlot’s Dutilleux series.