augustus 2015

Schoenberg: Gurre-Lieder

Cologne Gürzenich Orchestra o.l.v. Markus Stenz

Uitstekende uitvoeringen van het orkest, de solisten en de koren – zelden klonken de weelderige texturen van Schönbergs laat-romantische cantate zo fris.

Deze nieuwe Gurrelieder, in zekere zin een vervolg op Hyperions goed ontvangen cd met Strauss-toongedichten met het Gürzenich Orchestra (5/13), markeert een soort afscheid voor het label. Hoewel opgenomen in Keulen met een lokaal productieteam, is het een release die nog steeds de essentie van de 'huisstijl' van het label lijkt te vangen, met een diepgaande muzikale uitvoering van helderheid en intelligentie. Ook technisch is het een formidabele prestatie, niet alleen in termen van engineering die transparant en glorieus gedetailleerd is - vooral wanneer gehoord in Hyperions Studio Master-download - maar ook in het spelen en zingen dat in staat is om alle eisen van het enorme werk te omvatten.

Het Gürzenich Orkest produceert, toegegeven, niet zo'n weelderig geluid als bijvoorbeeld Abbado's Wiener Philharmoniker of Rattle's Berliners, waarvan de spelers - met name de rijkelijk verleidelijke bovenste strijkers en luxueuze hoorns - een grotere romantische aanzwelling en zwijmeling brengen in zulke belangrijke passages als het Zwischenspiel uit Deel 1. Het geluid dat Stenz uit zijn orkest haalt is magerder, de strijkers meer zijde dan fluweel, maar daardoor niet minder mooi, en biedt een delicater beeld van verlangen in het eerste deel, af en toe meer loomheid dan hartstocht; de muzikale structuur en essentiële helderheid gaan nooit verloren in het gekletter van Deel 3. En Stenz behoudt een sluw talent om de lyrische sluizen te openen wanneer dat nodig is: de eb en vloed die hij in de laatste liederen van Tove en Waldemar in Deel 1 brengt, is voortreffelijk.

Hij wordt geholpen door zeer goede solisten. Barbara Haveman heeft misschien niet de dwingende charisma van Karita Matilla (voor Rattle), maar de stem is wonderbaarlijk rijk en uitgestrekt, opstijgend naar een krachtige hoge B. Brandon Jovanovich brengt een ruige vocale knapheid naar Waldemar, en er is een ontroerende gevoeligheid en lichte kwetsbaarheid in het timbre - een Heldentenor met een klinkende top die wat lyrische kleur behoudt. Net als Haveman heeft hij alle noten onder de knie. Claudia Mahnke's Waldtaube is rijk van stem en ontroerend, af en toe doet het denken aan Brigitte Fassbaender op de Chailly-set - inderdaad een groot compliment. Gerhard Siegel is een prima Klaus-Narr, hoewel niet zo veelkleurig als Philip Langridge (Abbado en Rattle), en Thomas Bauer draagt ​​zijn steentje bij aan nominatief determinisme als een levendige Bauer. Er zijn ook voordelen aan het feit dat Johannes Martin Kränzle, een bariton in zijn beste jaren, de Sprechgesang van de spreker krachtig aanvult, zonder de maniertjes die sommigen eraan toevoegen – zijn ‘Ach, war das licht und hell!’ is verrukkelijk uitgevoerd.

Negatieven? De massale refreinen voelen voor mij alsof ze een beetje ver naar achteren zijn gebalanceerd, en klinken een beetje wazig – het afsluitende ‘Seht die Sonne’ is daardoor niet zo hartverscheurend als het zou kunnen zijn. Ik weet ook niet zeker of Stenz in deel 2 en 3 net zoveel duisternis vindt als in andere delen. Kortom: de set springt misschien niet meteen naar de top van een goed gevulde stapel, maar het werpt een nieuw licht op dit fascinerende stuk en heeft een eigen felle overtuiging en integriteit. Ik kan me niet voorstellen dat iemand die geïnteresseerd is in het werk het wil missen

This new Gurrelieder, a follow-up in some ways to Hyperion’s well-received disc of Strauss tone-poems with the Gürzenich Orchestra (5/13), marks something of a departure for the label. Though recorded in Cologne with a local production team, however, it’s a release that still seems to capture the essence of the label’s ‘house style’, presenting a profoundly musical performance of clarity and intelligence. Technically, too, it’s a formidable achievement, not just in terms of engineering that is transparent and gloriously detailed – especially when heard in Hyperion’s Studio Master download – but in playing and singing that is able to encompass all of the vast work’s demands.

The Gürzenich Orchestra does not, admittedly, make as luxurious a sound as, say, Abbado’s Vienna Philharmonic or Rattle’s Berliners, whose players – particularly the richly seductive upper strings and luxurious horns – bring a greater Romantic swell and swoon to such key passages as Part 1’s Zwischenspiel. The sound Stenz gets from his orchestra is leaner, the strings more silk than velvet, but no less beautiful as a result, offering a more delicate picture of longing in the first part, occasionally displaying more languour than ardour; the musical structure and essential clarity are never lost in the clatter of Part 3. And Stenz retains a canny knack for opening the lyrical floodgates when required: the ebb and flow he brings to Tove and Waldemar’s final songs in Part 1 is exquisite.

He’s helped by very fine soloists. Barbara Haveman might not have the compelling charisma of Karita Matilla (for Rattle), but the voice is wonderfully rich and expansive, soaring up to a powerful top B. Brandon Jovanovich brings a rugged vocal handsomeness to Waldemar, and there is a touching sensitivity and slight vulnerability in the timbre – a Heldentenor with a ringing top who retains some lyrical colour. Like Haveman, he has all the notes under his belt. Claudia Mahnke’s Waldtaube is rich-voiced and moving, occasionally reminiscent of Brigitte Fassbaender on the Chailly set – high praise indeed. Gerhard Siegel is a fine Klaus-Narr, though not quite as multicoloured as Philip Langridge (Abbado and Rattle), and Thomas Bauer does his bit for nominative determinism as a lively Bauer. There are benefits, too, to having Johannes Martin Kränzle, a baritone in his prime, filling out the Speaker’s Sprechgesang strongly, without the mannerisms some bring to it – his ‘Ach, war das licht und hell!’ is rapturously done.

Negatives? The massed choruses feel to me as though they’re balanced a little far back, sounding a touch hazy – the concluding ‘Seht die Sonne’ isn’t quite as heart-stopping as it might be as a result. I’m not sure, either, whether Stenz finds as much darkness in Parts 2 and 3 as others. In sum: the set might not jump immediately to the top of a well-stocked pile, but it shines a new light on this fascinating piece and has a fierce conviction and integrity all its own. I can’t imagine anyone interested in the work will want to be without it