juli 2015

Gasparini: Il Bajazet

Auser Musici o.l.v. Carlo Ipata

Een première-opname van een werk met interessante historische verbanden – waaronder de invloed ervan op Händel – maar uiteindelijk een prachtige opname van een opera die het waard is om op zichzelf te beluisteren.

Handel voltooide Tamerlano vóór het seizoen 1724-25, maar de aankomst van tenor Francesco Borosini in Londen zette Handel ertoe aan grote delen van de muziek opnieuw te componeren en het libretto te herstructureren, omdat Borosini hem een ​​versie van Francesco Gasparini liet zien die hij in 1719 in Reggio Emilia had gezongen. Een geënsceneerde productie van dit werk in Toscane afgelopen zomer leidde tot deze première-opname.

Carlo Ipata dirigeert met een bedachtzaam oor voor gedetailleerde frasering en Auser Musici zorgen voor sierlijk orkestspel. Bajazets zelfmoordscène op het hoogtepunt van de opera (een van de grootste elementen die Handel beïnvloedde) wordt gezongen door Leonardo De Lisi met een stevige hint van bariton in de stem. Filippo Mineccia geeft een paar heimelijke hints naar de instabiliteit van Tamerlano's verliefdheid op Asteria in 'Se la gloria ai tuoi bei lumi' (inclusief een discreet paar hobo's), en zijn explosieve woede terwijl de opera naar zijn tragische climax toewerkt, wordt stoutmoedig overgebracht in 'A dispetto' (met een paar raspende hoorns; dit is misschien het enige moment waarop Gasparini's muzikale reactie op de tekst een match is met die van Händel). Giuseppina Bridelli voert Asteria's 'Cor di padre' resoluut uit en het sluit Akte 2 af met een zwier, dankzij Sebastiano Severi's levendige concertante cello (de muziek kan niet meer verschillen van Händels versie van de tekst, die hij naar het begin van Akte 3 verplaatste).

Tamerlano's verlaten verloofde Irene werd in 1719 gezongen door de jonge Faustina Bordoni; haar zacht naïeve ‘Viena, vola’ wordt betoverend gezongen door Ewa Guban´ska, lange stukken begeleid door alleen Rosella Croce’s gefluisterde viool obbligato. Irene’s reactie op Tamerlano’s ontrouw had misschien met een hardere kracht kunnen worden gebracht (‘Ti sento si’), maar wanneer haar fortuin weer stijgt zingt ze een charmant Venetiaans pizzicato lied (‘Non è si fido al nido’). De gespannen hoop van de Griekse prins Andronico om geluk te vinden bij Asteria wordt sentimenteel overgebracht door Antonio Giovannini in ‘Con dolci prieghi e pianti’. Het bijpersonage Clearco (weggelaten door Handel) heeft een aantal van de beste aria's: een paar blokfluiten illustreren een mot die vreugde zoekt bij het licht in het trippingly aantrekkelijke 'La farfalletta', terwijl de klaagzang 'Morte non è agli amanti' treurige chromatische strijkers heeft (beide aria's worden lieflijk gezongen door Benedetta Mazzucato). Leone's contemplatieve pastorale aria 'Rondinella che si vede' wordt gevoelig gezongen door Raffaele Pé.

De set is essentieel voor iedereen die het bronmateriaal dat Händels genie inspireerde beter wil begrijpen; maar natuurlijk onthult het ook enkele aanzienlijke verdiensten van Gasparini, tot nu toe het best bekend als de maestro di coro in het Ospedale della Pietà in Venetië, die in 1713 onderduikt en Vivaldi achterlaat om het blik te dragen.

Handel completed Tamerlano in advance of the 1724-25 season, but the tenor Francesco Borosini’s arrival in London prompted Handel to recompose large swathes of the music and restructure the libretto, because Borosini showed him a version by Francesco Gasparini that he had sung at Reggio Emilia in 1719. A staged production of this work in Tuscany last summer led to this premiere recording.

Carlo Ipata conducts with a thoughtful ear for detailed phrasing and Auser Musici provide graceful orchestral playing. Bajazet’s suicide scene at the climax of the opera (one of the biggest elements to influence Handel) is sung by Leonardo De Lisi with a firm hint of baritone in the voice. Filippo Mineccia makes a few surreptitious hints at the instability of Tamerlano’s infatuation for Asteria in ‘Se la gloria ai tuoi bei lumi’ (including a discreet pair of oboes), and his explosive fury as the opera reaches towards its tragic climax is communicated boldly in ‘A dispetto’ (featuring a pair of rasping horns; this is perhaps the one moment where Gasparini’s musical response to the text is a match for Handel’s). Giuseppina Bridelli performs Asteria’s ‘Cor di padre’ resolutely, and it concludes Act 2 with a flourish, thanks to Sebastiano Severi’s animated concertante cello (the music couldn’t be more different from Handel’s setting of the text, which he moved to the start of Act 3).

Tamerlano’s jilted fiancée Irene was sung in 1719 by the young Faustina Bordoni; her gently naive ‘Viena, vola’ is sung beguilingly by Ewa Guban´ska, accompanied for long stretches by only Rosella Croce’s whispered violin obbligato. Irene’s reaction to Tamerlano’s faithlessness might have been delivered with a harder-edged vigour (‘Ti sento si’), but when her fortunes rise again she sings a charming Venetian-style pizzicato song (‘Non è si fido al nido’). The Greek prince Andronico’s strained hope of finding happiness with Asteria is conveyed sentimentally by Antonio Giovannini in ‘Con dolci prieghi e pianti’. The secondary character Clearco (omitted by Handel) has some of the best arias: a pair of recorders illustrate a moth seeking joy near the light in the trippingly attractive ‘La farfalletta’, whereas the lament ‘Morte non è agli amanti’ has sorrowful chromatic strings (both arias are sung sweetly by Benedetta Mazzucato). Leone’s contemplative pastoral aria ‘Rondinella che si vede’ is sung sensitively by Raffaele Pé.

The set is essential for anyone wanting to better understand the source material that inspired Handel’s genius; but of course it also reveals some considerable merits of Gasparini, hitherto best known as the maestro di coro at Venice’s Ospedale della Pietà who absconded in 1713, leaving Vivaldi to carry the can.