januari 2015

Mendelssohn: Symphony No. 3

Maria João Pires & London Symphony Orchestra o.l.v. Sir John Eliot Gardiner

Gardiner weet orkestrale texturen op briljante wijze te schetsen en blijkt een perfecte samenwerkingspartner voor Pires.

Twee schijven hier, de eerste een Blu-ray met beelden, de tweede een hybride SACD. Qua geluid is de balans op beide realistisch, met veel interne helderheid en een strijdlustige rand aan Mendelssohns dramatische tutti. Sir John Eliot Gardiners Hebriden Overture moet een van de meest opwindende ooit opgenomen zijn, met salvo's van zeewater aan goed genavigeerde uitvoering, en onderweg enkele adembenemende pianissimo's (d.w.z. vanaf ongeveer 4'50", en de klarinet op 7'22" net voor de coda). Eb en vloed zijn van essentieel belang in dit proto-Wagneriaanse meesterwerk en daar is hier genoeg van, met levendige accellerando's en een subtiel gebruik van vibrato. Zo fijn als de wetenschap comfortabel aan de zijlijn staat en het verhaal niet in gevaar brengt.

Het Schumann Concerto met Maria João Pires is qua concept vergelijkbaar met de versie die ze maakte met Claudio Abbado – de gekozen tempi zijn vrijwel identiek – behalve dat de orkestrale texturen hier misschien net iets lichter zijn. Gardiner richt zich rechtstreeks op individuele instrumentale details, waarbij hij belangrijke houtblazerslijnen op de voorgrond houdt (de hobo en klarinet in het eerste deel) zonder het algehele effect te vervormen. Hij behandelt de introductie van de Schotse symfonie het meest gevoelig, waarbij hij zorgvuldig let op relatieve nootwaarden terwijl hij de flow behoudt, en een subtiel rallentando markeert voor het begin van het Allegro un poco agitato, hoewel het pianissimo nog duidelijker had kunnen zijn. Strak en gedreven, het hoofddeel verloopt goed. Het scherzo heeft een hectische toets van spitsuur – ‘snel’ en ‘evenwichtig’ zijn geen wederzijds exclusieve concepten – en in de processie van het Adagio leunt Gardiner zwaarder dan de meesten op de eerste noot van de frase. Maar het hoogtepunt van de uitvoering komt tegen het einde van de levendige finale, de wind-down voor het Allegro maestoso assai, waar rustig contemplatieve klarinetten worden vergezeld door de fagot en er een goed beoordeelde pauze is voordat de coda begint (en die uiteindelijk in tempo toeneemt). Die passage alleen al markeert dit als een werkelijk gedenkwaardige uitvoering.

Overigens bevat de Blu-ray disc, naast het mooie geluid, ook kristalheldere videobeelden van dezelfde concertuitvoering (21 januari 2014, met de bovenste strijkers van het orkest in de Schotse) en Pires’ gevoelig gespeelde ‘toegift’ – ‘Vogel als Prophet’ uit Schumanns Waldszenen. Het camerawerk is iets te ‘druk-druk’ naar mijn smaak (ik zal eerder terugkeren naar de puur audiohybride SACD), maar het is geweldig om de optie te hebben om het te bekijken.

Two discs here, the first a Blu ray with visuals, the second a hybrid SACD. In terms of sound, the balance is realistic on both, with much internal clarity and a battling edge to Mendelssohn’s dramatic tutti. Sir John Eliot Gardiner’s Hebrides Overture must be one of the most thrilling ever recorded, adding volleys of sea-spray to well-navigated execution, achieving en route some breathtaking pianissimos (ie from around 4'50", and the clarinet at 7'22" just before the coda). Ebb and flow is of the essence in this proto-Wagnerian masterpiece and there’s plenty of it here, with vivid accellerandos and a subtle use of vibrato. So nice when scholarship sits comfortably on the sidelines and doesn’t compromise the narrative.

The Schumann Concerto with Maria João Pires is conceptually similar to the version she made with Claudio Abbado – chosen tempi are near identical – except that here orchestral textures are maybe just a little lighter. Gardiner makes a beeline for individual instrumental details, keeping important woodwind lines to the fore (the oboe and clarinet in the first movement) without distorting the overall effect. He treats the introduction to the Scottish Symphony most sensitively, attending carefully to relative note values while maintaining the flow, marking a subtle rallentando before the onset of the Allegro un poco agitato, though the pianissimo could have been even more marked. Taut and driven, the main movement goes well. The scherzo has a frantic touch of rush hour about it – ‘fast’ and ‘poised’ aren’t mutually exclusive concepts – and in the Adagio’s processional, Gardiner leans more heavily than most on the first note of the phrase. But the performance’s highlight comes towards the close of the sprightly finale, the wind-down before the Allegro maestoso assai, where quietly contemplative clarinets are joined by the bassoon and there’s a well-judged pause before the coda enters (and which ultimately picks up in tempo). That passage alone marks this out as a truly memorable performance.

Incidentally, the Blu ray disc includes, in addition to fine sound, crystal-clear video footage of the same concert performance (January 21, 2014, with the upper strings of the orchestra standing in the Scottish) and Pires’s sensitively played ‘encore’ – ‘Vogel als Prophet’ from Schumann’s Waldszenen. Camerawork is a little too ‘busy-busy’ for my liking (I’m far more likely to return to the purely audio hybrid SACD) but it’s great to have the option of watching it.