Awards Issue 2016
Ernst Krenek: Reisebuch aus den österreichischen Alpen
Florian Boesch & Roger Vignoles
Uitzonderlijke liedzang van bariton Florian Boesch – doorlopend boeiend en communicatief – in een perfecte samenwerking met pianist Roger Vignoles.
Ernst Krenek schreef zijn Reisebuch – zowel de tekst als de muziek – in een paar weken in de zomer van 1929, kort na de Alpenreis die hem inspireerde. Hoewel er relatief weinig zangers aan hebben meegedaan, behoort het tot de beste liederencycli uit de 20e eeuw, een breed, complex werk, rijk aan emotionele en politieke resonanties. In essentie is het een meditatie over de staat van het Europa tussen de twee wereldoorlogen, die de landschappen van de Oostenrijks-Duitse romantiek opnieuw bezoekt en hun verval observeert met een mengeling van sarcastische objectiviteit, verdriet en pre-absurdistische humor. De Alpen worden overspoeld met toeristen die ‘niets zien, omdat ze ansichtkaarten moeten schrijven’ (Krenek is er zelf een van, wat de ironie vergroot): een begraafplaats laat de wellustige tegen betaling toe tot zijn lijkhuis, terwijl de bewoners van een klooster heimelijke drinkers blijken te zijn. Rond het middenpunt verbreedt het gezichtspunt zich als de evocatie van een verre 'bloedige clown' (Hitler) ons herinnert aan de groeiende bedreiging voor fragiele democratische zekerheden.
De partituur is vergelijkbaar toespelend, graaft zich in muzikale traditie terwijl hij probeert deze uit te breiden. Er zijn herhaalde echo's van Schubert, Schumann en Mendelssohn, hoewel Krenek handig directe citaten vermijdt. Het pianoschrift neemt ondertussen soms polyfone boventonen aan die via Brahms terugkijken naar Bach. De harmonische taal kan hard zijn: Krenek blijft binnen de grenzen van de tonaliteit, maar ironie en woede leiden vaak tot dissonanten die net zo fel zijn als alles in Schönberg of Berg.
Florian Boesch en Roger Vignoles gaven een onthullende uitvoering van het werk in de Wigmore Hall in januari 2015, en keerden er in oktober vorig jaar in de studio naar terug, en het zou eerlijk zijn om te zeggen dat Boesch niets beters op schijf heeft gedaan. Dit is uitzonderlijke liedzang, waarbij lijn, tekst en dynamiek samensmelten tot een ondeelbaar geheel, en dat alles gebracht met een conversationele intimiteit die vaak adembenemend is. De emotionele ambivalenties worden fijn geprojecteerd, terwijl verdriet, ontzetting en woede herhaaldelijk worden ondermijnd door zelfspot en humor. Het laatste lied stelt reizen en dwalen gelijk aan de essentiële ontworteling van de menselijke conditie: Boesch zingt het in een stemming van berustende kalmte, waaronder men nog een laatste raadselachtige twinkeling van ironie bespeurt. Vignoles past ondertussen elke stemmingswisseling aan met spel van grote controle, verfijning en subtiliteit. Het is een buitengewone prestatie en moeilijk te volgen, maar als opvulling zijn er vier vroege liederen van Zemlinsky op zijn meest duistere romantiek, allemaal prachtig uitgevoerd.
Ernst Krenek wrote his Reisebuch – the text as well as the music – in a few weeks in the summer of 1929, shortly after making the Alpine journey that inspired it. Though comparatively few singers have tackled it, it ranks among the finest of 20th-century song-cycles, a wide-ranging, complex work, rich in emotional and political resonances. In essence, it’s a meditation on the state of interwar Europe that revisits the landscapes of Austro-German Romanticism and observes their decline with a mixture of sardonic objectivity, sorrow and pre-absurdist humour. The Alps are awash with tourists ‘seeing nothing, because they must write postcards’ (Krenek himself is one of their number, which deepens the irony): a cemetery admits the prurient to its charnel house for a fee, while the inhabitants of a monastery turn out to be surreptitious drinkers. Near the midpoint, the viewpoint widens as the evocation of a distant ‘bloody clown’ (Hitler) reminds us of the growing threat to fragile democratic certainties.
The score is comparably allusive, poring over musical tradition while seeking to extend it. There are repeated echoes of Schubert, Schumann and Mendelssohn, though Krenek cannily avoids direct quotation. The piano writing, meanwhile, sometimes takes on polyphonic overtones that peer back though Brahms to Bach. The harmonic language can be harsh: Krenek keeps within the bounds of tonality but irony and anger often lead to dissonances as fierce as anything in Schoenberg or Berg.
Florian Boesch and Roger Vignoles gave a revelatory performance of the work at the Wigmore Hall in January 2015, returning to it in the studio last October, and it would be fair to say that Boesch has done nothing finer on disc. This is exceptional Lieder singing, fusing line, text and dynamics into an indivisible whole, all of it delivered with a conversational intimacy that is often breathtaking. The emotional ambivalences are finely projected, as sadness, dismay and anger are repeatedly undercut by self-deprecating wit and humour. The final song equates travel and wandering with the essential rootlessness of the human condition: Boesch sings it in a mood of resigned calm, beneath which one still detects a last quizzical twinkle of irony. Vignoles, meanwhile, matches his every shift of mood with playing of great control, refinement and subtlety. It’s an outstanding achievement and hard to follow, but as a filler there are four early songs by Zemlinsky at his most darkly Romantic, all of them quite beautifully done.