oktober 2016

Beethoven: Sonata No. 29

Nelson Goerner

Een van de twee uitstekende Hammerklaviers deze maand, die verschillende visies op Beethoven bieden; Goerner neemt ons mee op een ware reis vol ontdekkingen, openbaringen, verfijning en vreugde.

(Gerecenseerd samen met de Beethoven-sonates door Steven Osborne)

Wat een genoegen om de bijna gelijktijdige release te melden van twee prachtige nieuwe Hammerklaviers van een paar internationaal erkende artiesten, Nelson Goerner en Steven Osborne. Beiden zijn nu halverwege de 40, met carrières in volle bloei. Ondanks hun eerdere onderscheidende discografieën lijken deze cd's piekperiodes van hun muzikale en pianistische krachten te markeren.

Goerners Hammerklavier gaat over vliegen, verscheidenheid aan vormen, geluiden, ideeën en precisie van communicatie. Osborne's gaat over het grote geheel, objectiviteit en een krachtige kinesthesie die raketten de ruimte in zou kunnen stuwen. Deze lezingen zijn ervaren en deskundig, maar toch zo uitgesproken individueel dat de keuze tussen hen afhangt van wat je luistert in Beethoven.

De opening van Osborne's Hammerklavier barst van energie en opwinding. Als de belangrijkste structurele wegwijzers ruimschoots in acht worden genomen, krijgt de race van uitzicht naar uitzicht een urgentie die, in de pure vreugde van de snelheid, zinnen kan afkappen. De rechtvaardiging hiervoor, als men die nodig zou hebben, is Beethovens extravagante metronoomaanduiding: minim=138, of, met andere woorden, krankzinnig snel. In het Scherzo, gemarkeerd met Vivace assai (extreem levendig), kan men alleen maar versteld staan ​​van de subtiliteit van Osbornes zenuw-spierreacties. Ze geven hem zo'n verbazingwekkende mate van ritmische nauwkeurigheid, bereikt met de uiterste delicatesse van de toets. Na deze twee hyperactieve bewegingen creëert de aankomst in de heilige omgeving van het Adagio een krachtige, zij het enigszins desoriënterende indruk. Beethovens polyfonie wordt fijn uitgevoerd, elk akkoord wedijvert met zijn opvolger om de schoonheid van de stemvoering in een vloeiende en serene stroom. De finale is een koortsachtige paroxysme die de impuls van de eerste twee delen synergetisch maakt, gezien door een brekend prisma van fugale logica en orgelachtige klanken. Het resultaat is een virtuoze apotheose die zo briljant is als gesmolten ijzer uit een hoogoven.

Ook Goerner is in staat tot opwindende snelheid en verschroeiende hitte. Maar in zijn Hammerklavier is het de frase, in al zijn oneindige verscheidenheid, die de aandacht opeist. Frases zijn doordrenkt van leven en betekenis, maar, net zo belangrijk, ze worden gescheiden door adem, waardoor ze verstaanbaar zijn. In het eerste deel krijgen pauzes hun volledige betekenisvolle duur; versnelling en vertraging lijken organisch en onvermijdelijk. Goerner geniet van het onverwachte. De ontwikkeling (5'28") creëert een zee van verandering door een verrassend personage in het drama te introduceren. Hij is ook altijd alert op Beethovens humor. Bij de coda (10'48") sluipt elke figuur op het nu overvolle podium weg, elke verdwijning voorbereid door een ostentatieve zwier van de cape. Na het overslaan van het vrolijke Scherzo, tegen het einde (2'20"), wanneer Beethoven doet alsof hij de weg kwijtraakt tussen de tonica Bes en de natuurlijke B, is Goerners weergave van de verwarring ongekunsteld grappig. In tegenstelling tot de voortdurende uitstorting van Osbornes Adagio, doorkruist Goerner deze rijken in een geest van verwondering, ontdekking en openbaring. Alles heeft betekenis. De registerverschuiving van een melodie een octaaf hoger wordt een levensbepalende gebeurtenis. Met tegenzin deze verheven rijken opgevend, komen we opnieuw de mens tegen. De fuga lijkt het levendige gesprek van drie zeer welbespraakte, spraakzame individuen, af en toe twistziek, altijd fascinerend. Je kunt elk woord van hen volgen. Maar laat hun discours je niet te dichtbij brengen. Af en toe vliegen er vonken over. Als er ooit een moeiteloze Hammerklavier-finale was, dan is dit het wel.

Osborne rondt zijn schijf af met Op. De oudere broers en zussen van 106, de sonates in A majeur en E mineur, overwegend lyrische lezingen. Op. 90 is opmerkelijk, proportioneel en nooit overdreven gespeeld. Goerner sluit zijn werk af met een van de meest overtuigende sets van Op. 126 Bagatelles die je waarschijnlijk zult tegenkomen. Es majeur (Op. 126 nr. 6) heeft nog nooit zoveel zin gehad.

Beide cd's zijn vakkundig opgenomen en reproduceren een rijk, volledig dimensionaal geluid. Elk kan worden beschouwd als representatief voor het huidige ethos dat de uitvoering van Beethoven op de moderne piano omlijst. Geniet van de rijkdom!

What a pleasure to report the near-simultaneous release of two magnificent new Hammerklaviers by a pair of internationally recognised artists, Nelson Goerner and Steven Osborne. Both are now in their mid-40s, with careers in full blossom. Their previous distinguished discographies notwithstanding, these discs seem to signal peak periods of their musical and pianistic powers.

Goerner’s Hammerklavier is about flight, variety of shapes, sounds, ideas and precision of communication. Osborne’s is about the big picture, objectivity and a powerful kinaesthesia that could propel rockets into space. These readings are seasoned and expert, yet so distinctly individual that choosing between them will depend on what you listen for in Beethoven.

The opening of Osborne’s Hammerklavier bursts with energy and excitement. If the major structural signposts are amply observed, the race from vista to vista takes on an urgency that, in the sheer joy of velocity, can clip phrases. The justification for this, if one were needed beyond the sheer thrill of it, is Beethoven’s extravagant metronome indication: minim=138, or, in other words, insanely fast. In the Scherzo, marked Vivace assai (extremely lively), one can only marvel at the subtlety of Osborne’s nerve-muscle responses. They allow him such an astonishing degree of rhythmic accuracy achieved with the utmost delicacy of touch. Following these two hyperactive movements, arrival in the hallowed precincts of the Adagio creates a powerful if slightly disorientating impression. Beethoven’s polyphony is finely realised, each chord vying with its successor for beauty of voicing in a flow that is seamless and serene. The finale is a febrile paroxysm that synergises the impetus of the first two movements, seen through a refracting prism of fugal logic and organ-like sonorities. The result is a virtuoso apotheosis as brilliant as molten iron from a blast furnace.

Goerner, too, is capable of exhilarating speed and searing heat. But throughout his Hammerklavier, it is the phrase, in all its infinite variety, that claims attention. Phrases are imbued with life and meaning but, equally importantly, they are separated by breath, lending them intelligibility. In the first movement, pauses are given their full meaningful duration; acceleration and deceleration seem organic and inevitable. Goerner delights in the unexpected. The development (5'28") creates a sea change by introducing a surprise character to the drama. He’s also ever alive to Beethoven’s humour. At the coda (10'48"), every figure on the now crowded stage steals away, each disappearance prepared by an ostentatious flourish of the cape. After skipping through the frolicsome Scherzo, near the end (2'20"), when Beethoven pretends to lose his way between the tonic B flat and B natural, Goerner’s portrayal of the confusion is unaffectedly funny. In contrast to the continuous outpouring of Osborne’s Adagio, Goerner traverses these realms in a spirit of wonderment, discovery and revelation. Everything has meaning. A melody’s shift of register an octave higher becomes a life-defining event. Reluctantly relinquishing these sublime realms, again we encounter the human. The fugue seems the animated conversation of three highly articulate, voluble individuals, occasionally disputatious, always fascinating. You can follow their every word. But don’t let their discourse draw you too near. Sparks occasionally fly. If ever there were an effortless Hammerklavier finale, this is it.

Osborne rounds out his disc with Op 106’s older siblings, the A major and E minor Sonatas in prevailingly lyrical readings. Op 90 is quite remarkable, proportionate and never over-played. Goerner concludes his with one of the more convincing sets of Op 126 Bagatelles you’re likely to come across. E flat major (Op 126 No 6) has never made so much sense.

Both discs are expertly recorded and reproduce rich, fully dimensional sound. Each may be considered representative of the current ethos framing Beethoven performance on the modern piano. Savour the riches!