oktober 2016

Rachmaninov: Piano Concerto No. 2 & 5 morceaux de fantaisie

Alexandre Tharaud & Royal Liverpool PO o.l.v. Alexander Vedernikov

Rachmaninovs romantische meesterwerk kan een groot aantal nieuwe opnames rechtvaardigen, zolang ze maar zo voortreffelijk en dramatisch zijn als deze.
'De klarinetsolo in het Adagio is zo teder en kwetsbaar als je ooit zult horen, en zo tot in de finale, opvallend door de voorbeeldige helderheid van de solist en het afwisselend wellustige en gevoelige spel van het orkest. Op de laatste pagina besluiten Tharaud en Vedernikov de eer te delen en als gelijkwaardige partners naar huis te stormen, met een spannend effect...' (Gramophone)

Nog een ‘Rach 2’ die op de deurmat valt, doet de moed zakken. Behalve… de pianist is de wonderbaarlijk begaafde Alexandre Tharaud, en het orkest is de Royal Liverpool Philharmonic, en, laten we eens kijken, de dirigent is de uitstekende Alexander Vedernikov. Dit zou wel eens bijzonder kunnen zijn.

Dat blijkt wel. Na de beroemde inleidende maten – die de partituur volgen in plaats van de opname van de componist – komt het meeslepende eerste onderwerp gelukkig sneller binnen dan Richters beroemde verslag, maar met dezelfde majestueuze zekerheid. Verschillende vakjes worden aangevinkt naarmate de beweging vordert, waaronder een behoorlijk swaggerende alla marcia, benadrukt door de voorwaartse plaatsing van de piano in het klankbeeld. De klarinetsolo in het Adagio is zo teder en kwetsbaar als je ooit zult horen (met of zonder de associatie met Brief Encounter, deze is bijzonder aangrijpend), en zo ook de finale, opmerkelijk vanwege de voorbeeldige helderheid van de solist en het afwisselend krachtige en gevoelige spel van het orkest. Op de laatste pagina besluiten Tharaud en Vedernikov om de strijd te delen en stormen ze als gelijkwaardige partners naar huis, met een opwindend effect.

Het concert wordt niet gevolgd door een ander, maar door de vijf vroege Morceaux de fantaisie (1892), waarvan de tweede de alomtegenwoordige Prelude in C sharp minor is (of ‘It’, zoals de componist het later noemde). Als je denkt dat je het stuk nooit meer wilt horen, luister dan naar dit verslag, een wonder van muzikaal vertellen, een pessimistisch intermezzo tussen de liefdesverdriet van de ‘Elégie’ (nr. 1) en ‘Mélodie’ (nr. 3). De opening van ‘Polichinelle’ (nr. 4) trof me voor het eerst als een bijna-citaat uit ‘Kangaroos’ in Carnival of the Animals.

Als verder contrast voegt sopraan Sabine Devieilhe zich bij Tharaud in de ‘Vocalise’ (mooi, maar niet helemaal dezelfde kalmte als Natalie Dessay of de onvergelijkelijke Anna Moffo). De plaat eindigt met nog twee pianisten die zich bij Tharaud voegen voor de Two Pieces for Piano, Six Hands (1890-91): niet Rachmaninov op zijn best, het werkt niet als een stuk programmering en is dus het enige deel van de plaat dat niet volledig succesvol is.

Another ‘Rach 2’ dropping on to the doormat makes the heart rather sink. Except…the pianist is the wonderfully gifted Alexandre Tharaud, and the orchestra is the Royal Liverpool Philharmonic, and, let’s see, the conductor is the excellent Alexander Vedernikov. This might be special.

So it proves. After the famous introductory bars – following the score rather than the composer’s recording – the sweeping first subject enters faster, thankfully, than Richter’s celebrated account but with the same majestic assurance. Various boxes are ticked as the movement proceeds, including a properly swaggering alla marcia, emphasised by the piano’s forward placement in the sound picture. The clarinet solo in the Adagio is as tender and vulnerable as you’ll ever hear (with or without its association with Brief Encounter, this one is particularly poignant), and so to the finale, notable for the soloist’s exemplary clarity and the orchestra’s alternately lusty and sensitive playing. On the last page, Tharaud and Vedernikov decide to share the battle honours and storm home as equal partners to thrilling effect.

The concerto is followed not by another but by the five early Morceaux de fantaisie (1892), the second of which is the ubiquitous Prelude in C sharp minor (or ‘It’, as the composer came to call it). If you think you never want to hear the piece again, then listen to this account, a miracle of musical storytelling, a pessimistic interlude between the lovelorn beauty of the ‘Elégie’ (No 1) and ‘Mélodie’ (No 3). The opening of ‘Polichinelle’ (No 4) struck me for the first time as a near-quote from ‘Kangaroos’ in Carnival of the Animals.

As a further contrast, soprano Sabine Devieilhe joins Tharaud in the ‘Vocalise’ (lovely but without quite the same poise as Natalie Dessay or the incomparable Anna Moffo). The disc ends with two more pianists joining Tharaud for the Two Pieces for Piano, Six Hands (1890 91): not Rachmaninov at his best, it doesn’t work as a piece of programming and is thus the only part of the disc that is not completely successful.