augustus 2016

Tchaikovsky: Symphonies Nos. 1, 2 & 5

Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v. Vasily Petrenko

Een veelbelovend begin van wat een uitstekende cyclus van Petrenko zou kunnen worden, een cyclus die echt ingaat op het drama en de details van deze symfonieën.

Vasily Petrenko's aangrijpende opname van Tsjaikovski's Manfred-symfonie met de Royal Liverpool Philharmonic (Naxos, 1/09) prikkelde luisteraars met het idee dat er een complete cyclus in het verschiet lag. Dat was in 2009. Zeven jaar later – en na de overstap van Naxos naar Onyx – gaat die wens in vervulling. Het was het wachten waard: deze release van de symfonieën nr. 1, 2 en 5 is de best mogelijke start van de geprojecteerde cyclus. We hebben zeker geen gebrek aan symfonische Tsjaikovski op cd. Een aantal Britse orkesten onder leiding van Russische dirigenten (Vladimir Jurowksi met het LPO, Valery Gergiev met het LSO) zijn de afgelopen jaren actief geweest op het Tsjaikovski-front, samen met de Oekraïense Kirill Karabits in – toepasselijk genoeg – de Little Russian (nr. 2), maar Petrenko en de RLPO steken er met kop en schouders bovenuit.

Ik heb altijd een voorliefde gehad voor Tsjaikovski's Eerste symfonie, waarvan de ondertitel meestal wordt vertaald als Winterdagdromen (hoewel Winterreveries een nauwkeurigere vertaling is van 'Zimniye gryozy'). Petrenko's aanpak maakt dat ik er nog meer van hou. Hij zet vlotte tempi - het eerste deel is een verkwikkende trojka-rit door de sneeuw, met haarscherp spel en adembenemende opwinding. De RLPO-strijkers zijn misschien niet zo weelderig als hun LSO-tegenhangers, maar hun spel is helder en lenig. Dit is een extraverte lezing; luister naar de levendige paukensalvo in de laatste pagina's van het derde deel (6'40") of de vrolijke Kozakkendansfinale, waarin Tsjaikovski een echt Russisch volksliedje gebruikt, 'De tuin bloeide'. Hier is het orkest op zijn uitbundigst, losjes geknoopt, en overtreft zelfs Jurowski's LPO qua opwinding.

Volkslied speelt zijn rol in het Tweede. Hoorn en fagot zijn op hun meest cantabile in het treurige 'Down by Mother Volga' in de Andante sostenuto-introductie voordat het Allegro vivo begint (3'21") met een inspannende aanval. Petrenko ratelt door dit deel aanzienlijk sneller dan Gergiev en Karabits en jaagt het RLPO voort in een huppelend Scherzo. Alleen in de vrolijke mars ertussen (die Tsjaikovski oorspronkelijk componeerde voor zijn opera Undine) sleept Petrenko zijn voeten een beetje. De variatie-gebaseerde finale (met het Oekraïense volksliedje ‘The Crane’) is geen geweldige muziek, maar Petrenko barst van de bombastische introductie op verrukkelijke wijze los, en zweept een opwindende finale op, onderbroken door een met onheil beladen tam-tam voor een vreugdevolle coda.

Petrenko’s Vijfde is ook geweldig, hoewel niet zo vernietigend als die van Jurowski; die uitvoering met het LPO blijft de beste van de afgelopen jaren. Het motto Fate wordt rustig aangekondigd door de RLPO-klarinetten voordat het wordt weggevaagd door stromen van gepassioneerd spel. Er is een gloeiende nobelheid in de solo van de eerste hoorn in het Andante cantabile voordat de massale koperblazers hard bijten in een huiveringwekkende herhaling van het Fate-motief. De turbulente finale leidt tot een stoïcijnse herhaling van het hoofdthema, voordat de coda triomfantelijk weggaloppeert.

Als toekomstige releases deze onstuimige, glorieuze uitvoeringen evenaren, zou Petrenko's cyclus een om rekening mee te houden moeten zijn.

Vasily Petrenko’s gripping recording of Tchaikovsky’s Manfred Symphony with the Royal Liverpool Philharmonic (Naxos, 1/09) tantalised listeners that a complete cycle may be in the offing. That was back in 2009. Seven years on – and jumping ship from Naxos to Onyx – that wish is set to be granted. It was worth the wait: this release of Symphonies Nos 1, 2 and 5 makes the best possible start to the projected cycle. We’re certainly not short of symphonic Tchaikovsky on disc. A number of UK orchestras headed by Russian conductors (Vladimir Jurowksi with the LPO, Valery Gergiev with the LSO) have been active on the Tchaikovsky front in recent years, along with the Ukrainian Kirill Karabits in – appropriately enough – the Little Russian (No 2), but Petrenko and the RLPO emerge from the pack strongly.

I’ve always shared a fondness for Tchaikovsky’s First Symphony, whose subtitle is usually translated as Winter Daydreams (although Winter Reveries is a more accurate translation of ‘Zimniye gryozy’). Petrenko’s approach makes me love it all the more. He sets brisk tempi – the first movement is a bracing troika ride through the snow, with pin-sharp playing and breathless excitement. The RLPO strings may not be as opulent as their LSO counterparts but their playing is crisp and lithe. This is an extrovert reading; listen to the lively timpani volley in the third movement’s closing pages (6'40") or the jaunty Cossack dance finale, where Tchaikovsky employs a genuine Russian folksong, ‘The garden bloomed’. Here the orchestra is at its exuberant, unbuttoned best, even outdoing Jurowski’s LPO for excitement.

Folksong plays its part in the Second. Horn and bassoon are at their most cantabile in the mournful ‘Down by Mother Volga’ in the Andante sostenuto introduction before the Allegro vivo kicks in (3'21") with strenuous attack. Petrenko rattles through this movement considerably faster than Gergiev and Karabits and bustles the RLPO along in a skittering Scherzo. It’s only in the perky march in between (which Tchaikovsky originally composed for his opera Undine) that Petrenko drags his feet a touch. The variation-based finale (featuring the Ukrainian folksong ‘The Crane’) isn’t great music but Petrenko bursts the bombastic introduction deliciously, whipping up an exciting finale, punctuated by a doom-laden tam-tam before a joyous coda.

Petrenko’s Fifth is terrific too, if not quite as blistering as Jurowski’s; that performance with the LPO remains the best of recent years. The Fate motto is quietly announced by the RLPO clarinets before being swept away by torrents of impassioned playing. There is a glowing nobility about the first horn’s solo in the Andante cantabile before massed brass bite hard in a chilling restatement of the Fate motif. The turbulent finale leads culminates in a stoic reiteration of the main theme, before the coda gallops away triumphantly.

If future releases match these impetuous, glorious performances, Petrenko’s should be a cycle to be reckoned with.