juni 2016

Zelenka: Missa Divi Xaverii, ZWV 12 & Litaniae de Sancto Xaverio, ZWV 156

Collegium 1704 o.l.v. Václav Luks

Prachtige theatraliteit en virtuositeit, gecombineerd met uitstekend gezang, maken dit tot een eersteklas opname van deze mis uit de 18e eeuw.

De reconstructie van Zelenka's Missa Divi Xaverii door Václav Luks, zorgvuldig bewerkt uit het beschadigde autograafmanuscript, is zojuist gepubliceerd door Bärenreiter. De mis werd opgedragen in de hofkapel in Dresden op 3 december 1729, op de feestdag van Sint Franciscus Xaverius, een 16e-eeuwse jezuïetenmissionaris in India en Japan. Het dateert precies uit de tijd dat Zelenka ijdele hoop had om de onlangs overleden Heinichen op te volgen als kapelmeester. Hij had misschien ook een oogje op het feit dat het feest van Sint Franciscus Xaverius samenviel met de naamdag van de vrome vrouw van de kroonprins, Maria Josepha, die de heilige in het bijzonder vereerde.

De vrolijke uitvoering van Collegium 1704 brengt een stralende stemming over in de openingszinnen van 'Kyrie eleison'; het smeekbede om genade van het solokwartet gaat over in een welgevormd koorantwoord versierd met vier ontspannen trompetten. Hana Blažíková's heldere zang produceert een prachtige dialoog met een viool en hobo d'amore in 'Benedictus', en haar duet met Kamila Mazalová in 'Domine Deus' is een charmante pastorale met twee borrelende fluiten. Lucile Richardots verrukte 'Agnus Dei' wordt zachtjes begeleid door een delicate solofluit en pulserende strijkers. 'Quoniam tu solus sanctus' is een vloeiend kwartet dat dichter bij Mozart lijkt dan bij Bach, niet in de laatste plaats vanwege het inleidende ritornello dat aan de ene kant een trio fluiten en altviolen combineert, en aan de andere kant een ander trio hobo's en fagot, terwijl trompetten verrassend subtiele tussenwerpsels maken.

Van de oprechte vroomheid van ‘Qui tollis peccata mundi’ tot de opwindende stijgende sequenties op het hoogtepunt van het Sanctus (‘Hosanna in excelsis’), de koorzang is onberispelijk. De iets compactere Litaniae de Sancto Xaverio, ook geschreven voor de festiviteiten van 1729, heeft een ongewoon theatrale impact – vooral wanneer een paar hoorns losbarsten in het flamboyante kwartet ‘Tuba resonans’, en wanneer de coupletten verwijzen naar de heilige die hulp biedt aan de schipbreukelingen en demonen uitdrijft in het fantastische refrein ‘Auxiliator naufragantium’

Václav Luks’s reconstruction of Zelenka’s Missa Divi Xaverii, edited painstakingly from the damaged autograph manuscript, has just been published by Bärenreiter. The Mass was performed at the court chapel in Dresden on December 3, 1729, on the feast day of St Francis Xavier, a 16th-century Jesuit missionary to India and Japan. It dates from exactly the time when Zelenka had futile hopes to succeed the recently deceased Heinichen as kapellmeister. He might have also had one eye on the fact that the feast of St Francis Xavier coincided with the nameday of the crown prince’s devout wife Maria Josepha, who particularly venerated the saint.

Collegium 1704’s blithe performance conveys a radiant mood in the opening strains of ‘Kyrie eleison’; the solo quartet’s plea for mercy carries through to a shapely choral response adorned by four relaxed trumpets. Hana Blažíková’s limpid singing produces a gorgeous dialogue with a violin and oboe d’amore in ‘Benedictus’, and her duet with Kamila Mazalová in ‘Domine Deus’ is a charming pastoral featuring two bubbling flutes. Lucile Richardot’s rapt ‘Agnus Dei’ is accompanied gently by delicate solo flute and pulsing strings. ‘Quoniam tu solus sanctus’ is a fluid quartet that seems closer to Mozart than to Bach, not least on account of its introductory ritornello juggling a trio of flutes and violas on the one hand, and another trio of oboes and bassoon on the other, while trumpets make surprisingly subtle interjections.

From the heartfelt piety of ‘Qui tollis peccata mundi’ to the thrilling rising sequences at the climax of the Sanctus (‘Hosanna in excelsis’), the choral singing is immaculate. The marginally more compact Litaniae de Sancto Xaverio, also written for the 1729 festivities, has an unusually theatrical impact – especially when a pair of horns let rip in the flamboyant quartet ‘Tuba resonans’, and when the verses refer to the saint giving aid to the shipwrecked and expelling demons in the fantastic chorus ‘Auxiliator naufragantium’