januari 2016

My Armenia

Sergey Khachatryan & Lusine Khachatryan

Een knap gemaakt en met passie gespeeld eerbetoon aan hun thuisland Armenië en aan de muziek die daar in de 20e eeuw is gecomponeerd, door de Khachatryan-broers Sergey en Lusine.

Voor zover het Armeniërs betreft, is muziek onlosmakelijk verbonden met verlies. Elk jaar komen ze bijeen om hun respect te betuigen aan degenen die stierven in de Armeense genocide en om werken te zingen van Komitas Vardapet, voor velen een symbool van nationalistische trots. Hoewel Komitas zelf de massamoorden overleefde, was hij ook slachtoffer van de vervolging en kreeg hij uiteindelijk een mentale inzinking. Buiten Armenië kunnen mensen nu moeite hebben om zijn naam te herkennen.

Het is dus passend dat Sergey en Lusine Khachatryan hem hebben gekozen als hoofdact in dit overzicht van Armeense componisten uit de 20e eeuw, ter gelegenheid van de 100e verjaardag van de genocide. Als je luistert naar het broer-zusduo, wiens eigen overgrootvader de gebeurtenissen van 1915 overleefde, verwonder je je over Komitas' emotionele diepgang. In The Crane, misschien wel zijn bekendste werk, horen we muziek van snijdende passie. En in de Zeven Volksdansen, kristalheldere pianostukken die lijken te smelten bij aanraking, ontpopt Komitas zich als het Armeense equivalent van Bartók: iemand die het eenvoudigste volksmateriaal kon omzetten in verfijnde polyfonie. Het is gemakkelijk om het eens te zijn met Debussy, die ooit op basis van een enkel lied verklaarde dat Komitas het verdiende om erkend te worden als een groot componist.

De Khachatryans omarmen gretig Komitas' stem, afwisselend witheet en ijskoud. Maar misschien is de belangrijkste prestatie van deze cd de manier waarop het een smeltkroes van invloeden profileert via het werk van slechts vijf componisten. Op verschillende punten horen we de stempel van de Tweede Weense School - in de stekelige Zes Schilderijen voor piano van Arno Babadjanian, en de getroebleerde wereld van de Introductie en Perpetuum mobile van Edvard Mirzoyan, die pas drie jaar geleden overleed. Af en toe, zoals in Eduard Bagdasaryans vurige Rhapsody, lijken de kleuren opvallend veel op die van Debussy. De kern is echter een felle gehechtheid aan Armeense volksmuziek, een klagende, labyrintische taal die naar voren komt in Khachaturians Poem-song. Het is een taal die deze muzikanten, die genieten van de spookachtige wendingen in het stuk, zeker aanspreekt.

As far as Armenians are concerned, music is inextricably bound up with loss. Every year, they gather to pay respects to those who died in the Armenian genocide and to sing works by Komitas Vardapet, for many a symbol of nationalist pride. Though Komitas himself survived the massacres, he was also a victim of the persecution, and eventually suffered a mental breakdown. Outside Armenia, people now might struggle to recognise his name.

So it’s fitting that Sergey and Lusine Khachatryan have chosen him to headline this survey of 20th-century Armenian composers, marking the 100th anniversary of the genocide. Listening to the brother-and-sister duo, whose own great-grandfather survived the events of 1915, one marvels at Komitas’s emotional depth. In The Crane, perhaps his best-known work, we hear music of lacerating passion. And, throughout the Seven Folk Dances, crystalline piano pieces that seems to melt to the touch, Komitas reveals himself as the Armenian equivalent of Bartók: someone who could take the simplest folk material and turn it into sophisticated polyphony. It’s easy to agree with Debussy, who once declared on the basis of a single song that Komitas deserved to be recognised as a great composer.

The Khachatryans eagerly embrace Komitas’s voice, by turns white-hot and icy cold. But perhaps the main achievement of this disc is the way it profiles a melting-pot of influences through the works of just five composers. At various points we hear the stamp of the Second Viennese School – in the spiky Six Pictures for piano by Arno Babadjanian, and the troubled world of the Introduction and Perpetuum mobile by Edvard Mirzoyan, who died only three years ago. Occasionally, as in Eduard Bagdasaryan’s fire-bellied Rhapsody, the colours are startlingly akin to Debussy’s. At the core, though, is a fierce attachment to Armenian folk, a plangent, labyrinthine language that comes to the fore in Khachaturian’s Poem-song. It’s a language that certainly galvanises these musicians, who relish the piece’s haunting twists and turns.