januari 2016
Beethoven: Complete Works for Cello & Piano
Xavier Phillips & François-Frédéric Guy
Een prachtige opname van Beethovens cello- en pianomuziek, die de gelijke rol van elke speler benadrukt en hoe de beste samenwerkingen de muziek naar een nog hoger niveau tillen.
Dit is het derde deel in François-Frédéric Guy's traversal van Beethoven en het eerste dat zich verdiept in kamermuziek. Hij wordt qua intellect, muzikaliteit en temperament goed geëvenaard door cellist Xavier Phillips, terwijl ze reizen van het belachelijke (de variaties op 'See the Conqu'ring Hero Comes', waarin Guy het virtuoze pianostuk met volledige aplomb uitvoert, met een verrukkelijk effect) naar het sublieme (de sonates op Op. 102). De twee sets variaties op thema's uit Mozarts Zauberflöte zijn een heel ander voorstel dan de 'Conqu'ring Hero', maar net zo overtuigend, waarbij de set op Op. 66 een bijzonder sprankelende lezing krijgt.
Er is natuurlijk veel concurrentie, niet in de laatste plaats van Isserlis en Levin (die een enorm karaktervolle McNulty fortepiano bespelen), die een voor de hand liggende keuze was voor Record of the Month in februari 2014. Maar Phillips en Guy verdienen die onderscheiding net zo rijkelijk en hun totaal verschillende klankwereld is even fascinerend.
Uit hetzelfde jaar als de ‘Ein Mädchen oder Weibchen’-variaties komen de twee sonates op. 5 waarmee Beethoven voor het eerst het genre sonate voor piano en cello omarmde. In het openings-Adagio sostenuto van op. 5 nr. 1 roepen Phillips en Guy het gevoel op dat een genre zich voor je oren vormt. Ook hun reactievermogen is boeiend, Guy steelt nooit de schijnwerpers van Phillips, hoewel dat gemakkelijk zou zijn, met name in de eerste twee sonates, waarin de rol van de piano duidelijker briljant is. Het Rondo van de Eerste Sonate is een hoogtepunt, met een echte one-in-a-bar swing, waarbij de kleine accenten de nodige aandacht krijgen. Ter vergelijking klinken zowel Müller-Schott/Hewitt als Qin/Tiu te braaf; Isserlis en Levin zijn ook een graadje stabieler, maar ze compenseren dit met een aantal fantastisch fantasierijke klavierkleuren. Maar als het aankomt op het beoordelen van de laatste momenten, met het zachte 'oplossen' in een meditatieve stemming die vervolgens luidruchtig opzij wordt geschoven, zijn Guy en Phillips onaantastbaar. De finale van Op. 5 nr. 2 heeft ook een wonderbaarlijke elasticiteit, die ondeugendheid combineert met vurige tederheid zoals Beethoven eist. We worden ons pijnlijk bewust van de verschillende lucht die in elke sonate wordt geademd. Phillips geeft de opening van Op. 69 een vertrouwelijke kwaliteit die precies goed is: Müller-Schott is een tikkeltje aarzelender, hoewel beide een zangerige schoonheid van toon hebben in hun hoge registers. In het Scherzo van hetzelfde werk kiest Guy er overigens voor (net als Hewitt) om de gebonden noten niet te herhalen waar Beethoven een verandering van vingerzetting markeert, een kenmerk dat zowel Levin als Tiu opmerken.
Een van de mooiste aspecten van deze nieuwe set is een gevoel van absolute juistheid over elk van de gekozen tempi. Het langzame deel van Op. 69 bezit bijvoorbeeld een natuurlijke zangrijkheid, waarbij Müller-Schott/Hewitt en Qin/Tiu enigszins moeizaam klinken; dit contrasteert prachtig met een uitbundig snelle finale, waarbij geen van beide spelers ooit opgeblazen klinkt. De sonate in C majeur, Op. 102 nr. 1, is net zo indrukwekkend: deze ontvouwt zich met een gevoel van totale onvermijdelijkheid, het vaak knorrige wereldbeeld wordt overtuigend overgebracht, terwijl het korte Adagio een gebedsintensiteit heeft.
En als u de naadloze responsiviteit van dit partnerschap wilt proeven, luister dan gewoon naar de opening van Op. 102 nr. 2, met zijn kwikzilveren stemmingswisselingen, van nors goed humeur naar elegant verlangen en dan weer terug naar een soort scherpe speelsheid. De ontwikkeling, waarin Beethoven bizarre experimenten uitvoert met de meest korte motieven, wordt opnieuw tot in de puntjes beoordeeld - Phillips' diepe sforzato-accenten snijden door de textuur zonder agressief te worden.
Hier volgt een van Beethovens geweldige late langzame bewegingen. Phillips en Guy geven de boogvormige, pijnlijke lijnen vorm met grote intensiteit. Isserlis en Levin zijn een tikje sneller en het gebruik van vibrato door de cellist als expressief effect is erg opvallend. Het testpunt met dit Adagio is de espressivo-melodie die door de piano wordt geïntroduceerd en vervolgens wordt vergezeld door de cello. Te langzaam en het zakt in als vergane elastiek, maar niet in de handen van Phillips en Guy (cd 2, tr 7, 0'56"). Maar ga dan naar du Pré en Barenboim en je vindt iets nog wonderbaarlijker: in een roekeloos ruim tempo veranderen ze het in een diep ontroerend gebed. Het slot van het deel, een Beethoveniaans vraagteken, wordt beantwoord door een fugatische finale die in deze nieuwe versie wonderbaarlijke luchtigheid en energie heeft zonder zwaarwichtigheid. Het is een opname die deze sublieme muziek op de meest natuurlijke manier mogelijk in je huiskamer brengt, en ik kan niet wachten op deel 4 van de serie. Geweldig!
This is the third instalment in François-Frédéric Guy’s traversal of Beethoven and the first to delve into the chamber music. He is well matched in intellect, musicianship and temperament by cellist Xavier Phillips as they journey from the ridiculous (the Variations on ‘See the Conqu’ring Hero Comes’, in which Guy dispatches the virtuoso piano part with complete aplomb, to delectable effect) to the sublime (the Op 102 Sonatas). The two sets of variations on themes from Mozart’s Magic Flute are a very different proposition from the ‘Conqu’ring Hero’ but just as persuasive, with the Op 66 set given a particularly sparkling reading.
Competition is of course thick on the ground, not least from Isserlis and Levin (playing a tremendously characterful McNulty fortepiano), which was an obvious choice for Record of the Month in February 2014. But Phillips and Guy deserve that accolade just as richly and their utterly different sound world is equally riveting.
From the same year as the ‘Ein Mädchen oder Weibchen’ Variations come the two Op 5 Sonatas with which Beethoven embraced the genre of sonata for piano and cello for the first time. In the opening Adagio sostenuto of Op 5 No 1, Phillips and Guy conjure up the sense of a genre being formed before your very ears. Compelling too is their reactivity, Guy never stealing the limelight from Phillips, though it would be easy to do so, particularly in the first two sonatas, in which the piano’s role is more overtly brilliant. The First Sonata’s Rondo is a highlight, with a real one-in-a-bar swing, the minor touches given due prominence. By comparison, both Müller-Schott/Hewitt and Qin/Tiu sound too well behaved; Isserlis and Levin are also a degree steadier but they offset this with some fantastically imaginative keyboard colours. But when it comes to judging the final moments, with the gentle ‘dissolve’ into a meditative mood that is then boisterously cast aside, Guy and Phillips are unassailable. The finale of Op 5 No 2 also has a wonderful elasticity, combining mischievousness with ardent tenderness as Beethoven demands. We’re made acutely aware of the different air breathed in each sonata. Phillips imbues the opening of Op 69 with a confiding quality that is just right: Müller-Schott is a tad more tentative, though both have a songful beauty of tone in their upper registers. In the same work’sScherzo, incidentally, Guy chooses (like Hewitt) not to repeat the tied notes where Beethoven marks a change of fingering, a feature which both Levin and Tiu observe.
One of the finest aspects of this new set is a sense of absolute rightness about each of the tempi chosen. The slow movement of Op 69, for instance, possesses a natural songfulness alongside which Müller-Schott/Hewitt and Qin/Tiu sound somewhat effortful; this contrasts splendidly with an ebulliently quick finale, neither player ever sounding puffed. The C major Sonata, Op 102 No 1, is just as impressive: it unfolds with a sense of total inevitability, its frequently gnarly world view convincingly conveyed, while the brief Adagio has a prayerful intensity.
And if you want to sample the seamless responsiveness of this partnership, just listen to the opening of Op 102 No 2, with its quicksilver changes of mood, from gruff good humour to elegant yearning and then back again to a kind of tart playfulness. The development, in which Beethoven conducts outlandish experiments on the briefest of motifs, is again judged to a nicety – Phillips’s deep sforzato accents slicing through the texture without becoming aggressive.
There follows one of Beethoven’s great late slow movements. Phillips and Guy shape its arching, aching lines with great intensity. Isserlis and Levin are a tad faster and the cellist’s use of vibrato only as an expressive effect is very striking. The test point with this Adagio is the espressivo melody introduced by piano and then joined by cello. Too slow and it sags like perished elastic, but not in the hands of Phillips and Guy (disc 2, tr 7, 0'56"). But then turn to du Pré and Barenboim and you find something more miraculous still: at a recklessly spacious tempo they turn it into a profoundly moving prayer. The close of the movement, a Beethovenian question mark, is answered by a fugal finale which in this new version has wondrous airiness and energy without trenchancy. It’s a recording that brings this sublime music into your living room in the most natural manner possible, and I can’t wait for Vol 4 of the series. Terrific!