december 2017
Berlioz: Les Troyens (Live)
Strasbourg Philharmonic Chorus and Orchestra o.l.v. John Nelson
Neem enkele van de beste zangers van vandaag, een dirigent die doordrongen is van de klankwereld van Berlioz en de toewijding van een altijd ondernemend label, en het resultaat is een mijlpaalopname van dit epos.
De epische opera Les Troyens van Hector Berlioz heeft geluk gehad op de plaat. Er zijn weinig complete opnames gemaakt, maar ze waren over het algemeen wel knallers: Colin Davis, de grootste van Berlioz-kampioenen, nam het twee keer op, eerst met de krachten van de Royal Opera voor Philips en daarna, in concert, met het London Symphony Orchestra, terwijl Charles Dutoit een zeer goede studio-opname maakte in Montreal.
Het is geen gemakkelijke opgave om een cast samen te stellen die recht kan doen aan Troyens en toen ik de line-up voor een paar concertvoorstellingen in Straatsburg in het paasweekend dit jaar zag, begon ik meteen te watertanden. Een lijst met sterren als Joyce DiDonato, Michael Spyres, Marie-Nicole Lemieux en Stéphane Degout zou, zo zou ik met respect willen opperen, buiten het gebruikelijke budget van het Orchestre Philharmonique de Strasbourg vallen, wat duidt op financiering door een platenlabel. Het bleek dat Warner Classics de cast had samengesteld voor deze uitstekende nieuwe opname onder John Nelson op Erato, afkomstig van beide concerten plus een patchsessie. Ik bezocht het tweede van die concerten in het rode, met legostenen beklede auditorium van de Salle Erasmé en was behoorlijk overdonderd door de buitengewone muziek. Gelukkig bevestigde het luisteren naar deze schijven die eerste indrukken snel.
Wat meteen opvalt, is wat voor geweldige resultaten de technici hebben bereikt. De enige aanwijzing dat deze opname is overgenomen van liveoptredens, is de pure adrenaline die door Berlioz' spectaculaire setstukken stroomt, zoals de viscerale Royal Hunt en Storm uit Act 4 (hoewel het jammer is dat er geen SACD surround-sound is om de koperblazers en het koor rond het auditorium hier volledig recht te doen). Het geluid is vol en naar voren en krachtig, zonder de krappe akoestiek die Davis' LSO-opname, gemaakt in de Barbican Hall, beperkt. Nelson heeft Les Troyens vaker gedirigeerd dan wie dan ook in de afgelopen 40 jaar en zijn ervaring is gebaseerd op opmerkelijk spel van de OPS, die zich staande houdt tegenover de klassieke concurrentie op cd. Nelson heeft geen haast, hij geeft Berlioz' muziek de tijd om te ademen waar nodig, satijnen strijkers op de voorgrond, maar hij geeft zijn spelers de vrije teugel in momenten van hoog drama, met name de dramatische introductie van Act 2, met zijn stekelige contrabassen. Het kwikzilverachtige houtblazerswerk springt uit de speakers, net als de bastrombone gromt als we leren over de zeeslang die Laocoön opslokt. Drie koren, afkomstig uit de Opéra National du Rhin, het Staatstheater Karlsruhe en het Choeur de l’Orchestre Philharmonique de Strasbourg, bieden enorm volbloedige zang.
Erato is misschien een beetje ondeugend als hij de partituur omschrijft als ‘absoluut compleet’, een lofbetuiging die zeker alleen geldt voor de opname van Charles Dutoit, die de scène bevat waarin Sinon, een Griekse spion, de Trojanen ervan overtuigt dat het houten paard de stad in moet worden gebracht (een scène die Berlioz in 1861 uit de partituur knipte) en de prelude van de 3e akte, gecomponeerd voor de uitvoering in 1863 van de 3e tot en met 5e akte, The Trojans at Carthage. Maar al het andere is hier, inclusief alle balletmuziek, inclusief de kronkelende Pas d’Esclaves nubiennes.
Nelsons cast is gewoon om voor te sterven. Marie‑Nicole Lemieux vangt alle wildheid en losgeslagen wanhoop van Cassandre, haar verbrande karamel contralto is volkomen meeslepend. Haar stem is veel zwaarder dan die van Deborah Voigt (Dutoit) of Petra Lang (Davis/LSO) en, gezien het feit dat ze de rol nog nooit op het podium heeft gezongen, is Lemieux’s stem een verbazingwekkend driedimensionaal, nietsontziend portret. Ze wordt vergezeld door Stéphane Degout als een levendige, urgente Chorèbe, een even pure schoonheid als een bariton als Peter Mattei voor Davis. Hun duet ‘Reviens à toi’ is een vroeg hoogtepunt.
Énée wordt opwindend gezongen door Michael Spyres, de Berlioz-tenor de nos jour, zijn ‘Inutile regrets’ viriel en extatisch maar ook verfijnd. Hij heeft niet zo'n grote stem als Heldentenors Jon Vickers en Ben Heppner, maar dit is erg opwindend zingen. Zijn liefdesinteresse in Carthago komt via Joyce DiDonato's nobele Didon, haar lichtere, helderdere mezzo die een mooi contrast vormt met Lemieux's Cassandre. Haar kenmerkende gefladder aan de top is misschien niet naar ieders smaak, maar haar optreden – een ander roldebuut – is opmerkelijk zeker, vol tedere extase in het duet 'Nuit d'ivresse' met Spyres, en weelderig vermengd met Hanna Hipp's sympathieke Anna. DiDonato's heftige reactie op Énée's desertie onthult haar als een geweldige tragedienne.
De luxe casting van de kleinere rollen is verbijsterend: Marianna Crebassa (die kristalheldere puurheid naar Ascagne brengt), Cyrille Dubois (een honingzoete Iopas), Stanislas de Barbeyrac (Hylas) en Philippe Sly (een Panthée met een stevige stem). Ik heb twijfels over Nicolas Courjals wollige Narbal, maar dit is het kleinste puntje van kritiek in een opmerkelijke cast.
Kortom, dit is een pareltje van een opname, met de sterkste cast van alle Troyens-opnamen, die een opwindende nieuwe maatstaf voor deze epische opera vormen.
Hector Berlioz’s epic opera Les Troyens has been lucky on disc. Complete recordings have been few but they’ve tended to be crackers: Colin Davis, that greatest of Berlioz champions, recorded it twice, first with the forces of the Royal Opera for Philips and then, in concert, with the London Symphony Orchestra, while Charles Dutoit made a very fine studio recording in Montreal.
Assembling a cast capable of doing justice to Troyens is no easy task and spying the line-up for a pair of concert performances in Strasbourg over the Easter weekend this year immediately had me salivating. A roster of star names such as Joyce DiDonato, Michael Spyres, Marie-Nicole Lemieux and Stéphane Degout would, I’d respectfully suggest, lie beyond the usual budget of the Orchestre Philharmonique de Strasbourg, hinting at funding by a record label. It transpired that Warner Classics had put the cast together for this outstanding new recording under John Nelson on Erato, taken from both concerts plus a patching session. I attended the second of those concerts in the red, Lego-brick auditorium of the Salle Erasmé and was duly bowled over by some extraordinary music-making. Happily, listening to these discs quickly confirmed those initial impressions.
What is immediately apparent is what splendid results the engineers have achieved. The only hint that this recording is taken from live performances is the sheer adrenalin that pours through Berlioz’s spectacular set pieces, such as the visceral Royal Hunt and Storm from Act 4 (though what a shame there’s no SACD surround-sound to do full justice to the brass and chorus deployed around the auditorium here). The sound is full and forward and beefy, with none of the cramped acoustics that limit Davis’s LSO recording, made in the Barbican Hall. Nelson has conducted Les Troyens more than anyone else over the last 40 years and his experience draws remarkable playing from the OPS, which holds its own against classy competition on disc. Nelson is in no great rush, allowing Berlioz’s music time to breathe where necessary, satin strings to the fore, but he gives his players full rein in moments of high drama, especially the dramatic introduction to Act 2, with its bristling double basses. The mercurial woodwind-writing leaps out of the speakers, as do the bass trombone snarls as we learn of the sea serpent swallowing Laocoön. Three choruses, drawn from the Opéra National du Rhin, the Staatstheater Karlsruhe and the Choeur de l’Orchestre Philharmonique de Strasbourg, offer tremendously full-blooded singing.
Erato is perhaps a little naughty in describing the score as ‘absolutely complete’, an accolade surely only true of Charles Dutoit’s recording, which includes the scene where Sinon, a Greek spy, convinces the Trojans that the wooden horse must be brought inside the city (a scene which Berlioz cut from the score in 1861) and the Act 3 prelude, composed for the 1863 performance of Acts 3 to 5, The Trojans at Carthage. But everything else is here, including all the ballet music including the sinuous Pas d’Esclaves nubiennes.
Nelson’s cast is simply to die for. Marie‑Nicole Lemieux captures all the wildness and unhinged desperation of Cassandre, her burnt caramel contralto utterly compelling. Hers is a far weightier voice than Deborah Voigt (Dutoit) or Petra Lang (Davis/LSO) and, considering she’s never sung the role on stage, Lemieux’s is an astonishingly three-dimensional, no-holds-barred portrait. She is joined by Stéphane Degout as a vibrant, urgent Chorèbe, as sheerly beautiful a baritone as Peter Mattei for Davis. Their duet ‘Reviens à toi’ is an early highlight.
Énée is sung thrillingly by Michael Spyres, the Berlioz tenor de nos jour, his ‘Inutile regrets’ virile and ecstatic but refined too. He doesn’t have as huge a voice as Heldentenors Jon Vickers and Ben Heppner but this is very exciting singing. His love interest in Carthage comes via Joyce DiDonato’s noble Didon, her lighter, brighter mezzo providing a nice contrast to Lemieux’s Cassandre. Her distinctive flutter at the top may not be to everyone’s taste but her performance – another role debut – is remarkably assured, full of tender ecstasy in the duet ‘Nuit d’ivresse’ with Spyres, and blending sumptuously with Hanna Hipp’s sympathetic Anna. DiDonato’s vehement response to Énée’s desertion reveals her as a great tragedienne.
The luxury casting of the minor roles is jaw-dropping: Marianna Crebassa (bringing crystalline purity to Ascagne), Cyrille Dubois (a honeyed Iopas), Stanislas de Barbeyrac (Hylas) and Philippe Sly (a firm-voiced Panthée). I harbour doubts over Nicolas Courjal’s woolly Narbal, but this is the tiniest quibble in a remarkable cast.
In short, this is a peach of a recording, with the strongest cast across the board of any Troyens recording setting a thrilling new benchmark for this epic opera