oktober 2017

David: Christophe Colomb & Musique de chambre, symphonique et sacrée (Portraits, Vol. 4)

Diverse artiesten

De 19e-eeuwse Franse componist Félicien David kon niet beter bediend worden dan met deze verkennende presentatie van zijn muziek op een label dat een echte reputatie heeft opgebouwd van altijd hoge kwaliteit en stof tot nadenken.

De muziek van Félicien David is de laatste tijd weer teruggezakt naar de randen van het repertoire, en Palazzetto Bru Zane's prachtige overzicht van zijn output vult de recente opnames van zijn 'ode-symphonie' Le désert (Naïef, 6/15) uit 1844, die destijds immens populair was, en de opera's Lalla Roukh (Naxos, 6/14) en Herculanum (ook Ediciones Singulares, 10/15) effectief aan. Kort na Davids dood in 1876 merkte Saint-Saëns op dat zijn 'manier zeer individueel is en de criticus in verwarring brengt door zijn onregelmatigheden', een passende beschrijving van een componist die afwisselend aantrekkelijk en verwarrend kan zijn.

David was een Saint-Simonian, lid van een sekte, die in officiële kringen met afkeuring werd bekeken, die utopische socialistische idealen combineerde met een quasi-kerkelijke organisatie die afhankelijk was van charismatische leiderschapsculten. De doctrines ervan hangen als een donkere wolk boven Christophe Colomb, voor het eerst uitgevoerd in 1847, en, net als Le désert, een ode-symphonie, een amalgaam van gesproken vertelling met vocale, koor- en operascènes, een vorm die David deels ontleende aan Berlioz' Lélio. Het beeldt Columbus af als een inspirerende leider die zijn volgelingen over de Atlantische Oceaan leidt om een ​​nieuwe samenleving in een nieuwe wereld te creëren. Aria's en ensembles wisselen af ​​met koren van emotionele, bijna propagandistische eenvoud, waarvan sommige hymnen hergebruiken die geschreven zijn voor de Saint-Simonian-commune in Ménilmontant, waar David tussen 1831 en 1833 woonde. Het divertissement voor de 'sauvages', dat in de Nieuwe Wereld in de laatste scène wordt aangetroffen, lijkt tegenwoordig verdacht, hoewel de exotische stijl ervan in de 19e eeuw zeer werd bewonderd en geïmiteerd.

Het buitengewone Le jugement dernier was oorspronkelijk gepland als de laatste scène van Herculanum, maar werd als onuitvoerbaar overboord gegooid vóór de première van de opera. Het is de meest openlijk Berlioziaanse partituur van David, die verwijst naar zowel het laatste deel van de Symphonie fantastique als de ‘Hostias’ uit het Requiem, voordat het koor wordt verdeeld in Elect en Damned, die elkaar in een waanzinnig contrapunt confronteren. Er zijn een aantal prachtige vroege motetten en zijn liederen zijn wonderbaarlijk direct in expressie. De Derde symfonie en het Eerste pianotrio verraden echter een ongemak met absolute vormen. Sonatedelen herhalen zich in plaats van zich te ontwikkelen. De symfonie heeft een spookachtig Adagio, maar voltooit zijn emotionele traject te vroeg met het hard-hitting Scherzo. De finale voelt daardoor vreemd overbodig.

De uitvoeringen zijn fantastisch. François-Xavier Roth en Les Siècles delven de texturen en sonoriteiten van Christophe Colomb naar hun waarde. Josef Wagner klinkt passend gezaghebbend in de angstaanjagend belastende titelrol, terwijl Chantal Santon-Jeffrey en Julien Behr ontroeren als Fernand en Elvire, de geliefden die onherroepelijk gescheiden zijn door de reis van Columbus. Hervé Niquet en het Brussels Philharmonic nemen het over voor de orkestrale werken en Le jugement dernier. Dat laatste is op het puntje van je stoel zitten, met het Vlaams Radio Koor dat op volle toeren draait. Cyrille Dubois en Tristan Raës – het zogenaamde Duo Contraste – pakken de nummers aan met grote toewijding en stijlvol gemak, en Jonas Vitaud sluit de set af met enkele lichte, maar prachtige pianostukken, geschreven voor uitvoering in Parijse salons. Het is een fascinerende en uitstekende prestatie: een echte aanrader.

Félicien David’s music has edged its way back to the fringes of the repertory of late, and Palazzetto Bru Zane’s marvellous survey of his output effectively complements recent recordings of his 1844 ‘ode-symphonie’ Le désert (Naïve, 6/15), immensely popular in its day, and the operas Lalla Roukh (Naxos, 6/14) and Herculanum (also Ediciones Singulares, 10/15). Shortly after David’s death in 1876, Saint-Saëns noted that his ‘manner is highly individual, and disconcerts the critic by its irregularities’, an apt description of a composer who can be attractive and perplexing by turns.

David was a Saint-Simonian, a member of a sect, much frowned upon in official circles, that combined utopian socialist ideals with a quasi-ecclesiastical organisation dependent upon charismatic leadership cults. Its doctrines loom large over Christophe Colomb, first performed in 1847, and, like Le désert, an ode-symphonie, an amalgam of spoken narration with vocal, choral and operatic scenes, a form David derived, in part, from Berlioz’s Lélio. It envisions Columbus as an inspirational leader guiding his followers across the Atlantic to create a new society in a new world. Arias and ensembles alternate with choruses of emotive, almost propagandistic simplicity, some of which re‑use hymns written for the Saint-Simonian commune at Ménilmontant, where David lived between 1831 and 1833. The divertissement for the ‘sauvages’, encountered in the New World in the final scene, seems suspect nowadays, though its exotic style was much admired and imitated in the 19th century.

The extraordinary Le jugement dernier, meanwhile, was originally planned as the final scene of Herculanum but jettisoned as unperformable before the opera’s premiere. It’s the most overtly Berliozian of David’s scores, alluding to both the final movement of the Symphonie fantastique and the ‘Hostias’ from the Requiem, before the chorus is divided into Elect and Damned, confronting each other in delirious counterpoint. There are some beautiful early motets and his songs are wonderfully direct in expression. The Third Symphony and First Piano Trio, however, betray an unease with absolute forms. Sonata movements repeat rather than develop. The Symphony has a haunting Adagio but completes its emotional trajectory too soon with the hard-hitting Scherzo. The finale feels oddly extraneous as a result.

The performances are fabulous. François-Xavier Roth and Les Siècles mine the textures and sonorities of Christophe Colomb for all their worth. Josef Wagner sounds suitably authoritative in the fearsomely taxing title-role, while Chantal Santon-Jeffrey and Julien Behr are touching as Fernand and Elvire, the lovers irrevocably parted by Columbus’s voyage. Hervé Niquet and the Brussels Philharmonic take over for the orchestral works and Le jugement dernier. The latter is edge-of-your-seat stuff, with the Flemish Radio Choir thrilling at full throttle. Cyrille Dubois and Tristan Raës – the so-called Duo Contraste – tackle the songs with great commitment and stylish ease, and Jonas Vitaud brings the set to a close with some slight if exquisite piano pieces, written for performance in Parisian salons. It’s a fascinating and outstanding achievement: highly recommended.