oktober 2017

Rachmaninov: Piano Concerto No. 2 in C Minor, Op. 18 & Études-tableaux, Op. 33

Boris Giltburg & Royal Scottish National Orchestra o.l.v. Carlos Miguel Prieto

Dat zulke bekende muziek zo opwindend kan klinken, getuigt zowel van de blijvende aantrekkingskracht van het werk als van het talent van de solist.

Boris Giltburg heeft zeker iets nieuws te zeggen in Rachmaninovs Tweede Concerto, dat veelgehoorde, geliefde meesterwerk, en in zijn nieuwe Naxos-opname met het Royal Scottish National Orchestra onder Carlos Miguel Prieto, zegt hij het elegant en welsprekend. Ik vermijd het woord 'persoonlijk' omdat, hoewel het duidelijk is dat alles diep gevoeld wordt, wat we horen een weergave lijkt van de muzikale verbeelding van de componist, in plaats van de interpretatie ervan door de solist. De bekende melodieën worden niet uitgemolken, maar gebracht met patricische eenvoud. Bijgevolg vliegen ze direct naar het hart, waardoor er resonantie ontstaat in plaats van overloop. Prieto en de Schotten zijn bijna ideale samenwerkers, die krachtig naar voren stappen wanneer dat nodig is en altijd met de grootste tact ondersteunen. Wanneer de rollen worden omgedraaid, zoals in het Adagio, houdt Giltburgs kuise begeleiding moeiteloos de prachtige blaassolo's omhoog. Zijn gevarieerde articulatie verleent de wervelingen en draaikolken van de figuratie opmerkelijke expressieve vitaliteit. Ondanks alle bewonderenswaardige aandacht voor detail, is een van de meest aantrekkelijke aspecten van deze uitvoering het grootse traject. De mars aan het einde van het eerste deel doet afstand van elke hint van een vermoeiende sleur door een met sneeuw bedekt Siberië ten gunste van een moedige, doelbewuste voortgang naar een doel, dat doel pas volledig onthuld wordt in de finale van het derde deel als de triomf van onvermengde vreugde.

Zoals je zou verwachten van Giltburgs recente opname van de Op 39 Études-tableaux (6/16), is Op 33 een even uitgelezen aanbod. Hij brengt dezelfde geschiktheid in zijn realisaties van Rachmaninovs vaak extreme emotionele evocaties, of het nu gaat om de robuuste branie in de f mineur Étude (nr. 1), onderbroken alsof het vertrouwen is gezwicht voor verlammende twijfel; de verwrongen ambivalentie van de c mineur Étude (nr. 3), die zich opent naar de eindeloze vergezichten van c majeur met een voelbaar gevoel van opluchting; of het ware tempo moderato van (nr. 4), waar de zorgvuldig afgebakende stemvoering de sfeer van een oud volksverhaal oproept. Rachmaninovs obsessie met klokken is altijd aanwezig in deze ongedwongen, prachtig pianistische lezingen. De transcriptie van Kreislers Liebesleid en de Polka de WR ronden het programma af met hun bedwelmende parfum van overrijpe nostalgie.

Je zou denken dat Giltburg grondig bekend moet zijn met Rachmaninovs vastgelegde nalatenschap, maar zijn lezingen zijn verre van simulacra. In plaats van Rachmaninov te imiteren, lijkt Giltburg de geest van de componist in zich op te nemen. Daarmee levert hij het beste getuigenis dat ik ken van het feit dat Rachmaninovs 116 jaar oude kenmerkende concerto nog een lang, gezond leven voor zich heeft.

Boris Giltburg certainly has something fresh to say in Rachmaninov’s Second Concerto, that well-worn, much-loved masterpiece, and in his new Naxos recording with the Royal Scottish National Orchestra under Carlos Miguel Prieto, he says it elegantly and eloquently. I avoid the word ‘personal’ because, while it is obvious that everything is deeply felt, what we hear seems a portrayal of the composer’s musical imagery, rather than the soloist’s take on it. The ‘money tunes’ aren’t milked but delivered with patrician simplicity. Consequently, they speed directly to the heart, creating resonance instead of overflow. Prieto and the Scots are near-ideal collaborators, stepping robustly forwards when called for, and always supporting with the utmost tact. When roles are reversed, as in the Adagio, Giltburg’s chaste accompaniment effortlessly holds the beautiful wind solos aloft. His varied articulation lends the swirls and eddies of figuration remarkable expressive vitality. For all the admirable attention to detail, one of the most appealing aspects of this performance is its grand trajectory. The march near the end of the first movement abjures any hint of a weary slog through a snow-covered Siberia in favour of a courageous, purposeful progress towards a goal, that goal only fully revealed in the third-movement finale as the triumph of unalloyed joy.

As one might have anticipated from Giltburg’s recent recording of the Op 39 Études-tableaux (6/16), Op 33 is an equally choice offering. He brings the same aptness to his realisations of Rachmaninov’s often extreme emotional evocations, be they the robust swagger in the F minor Étude (No 1), interrupted as though confidence has caved in to debilitating doubt; the contorted ambivalence of the C minor Étude (No 3), opening up to the endless vistas of C major with a palpable sense of relief; or the true tempo moderato of (No 4), where the carefully delineated voice leading conjures the air of an ancient folk tale. Rachmaninov’s obsession with bells is always in evidence in these unforced, beautifully pianistic readings. The transcription of Kreisler’s Liebesleid and the Polka de WR round out the programme with their heady perfume of overripe nostalgia.

One imagines that Giltburg must be thoroughly conversant with Rachmaninov’s recorded legacy but his readings are far from simulacra. Rather than imitating Rachmaninov, Giltburg seems to imbibe the composer’s spirit. Doing so, he provides the best testimony I know of that Rachmaninov’s 116-year-old signature concerto still has a long, healthy life ahead of it.