september 2017

Bartok: Complete String Quartets

The Heath Quartet

Een jaar na hun succes bij de Gramophone Awards met Tippett, is het enorm indrukwekkende jonge ensemble net zo overtuigend in Bartóks werken voor strijkkwartet.

Dit is een belangrijke release. Vorig jaar hoorde ik The Heath Quartet Bartóks Derde Kwartet spelen in een concert, en ik was niet alleen onder de indruk van hun duidelijke beheersing van Bartóks idioom, maar ook van het uitbundige gevoel voor fantasie – en zelfs vreugde – dat ze in de muziek stopten. Deze complete cyclus, opgenomen in mei 2016 in de Wigmore Hall vóór het vertrek van hun oorspronkelijke tweede violist, Cerys Jones, levert meer dan waar wat de liveoptredens van de groep en hun met de Gramophone Award bekroonde Tippett-cyclus (Wigmore Hall Live, 3/16) beloven.

The Heaths volgen de relatief recente interpretatieve benadering (getypeerd door de cyclus van het Emerson Quartet uit 1988) die deze werken primair als onderdeel van de klassieke traditie beschouwt. Hun spel is misschien niet zo glanzend als dat van andere recente nieuwkomers op dit gebied, zoals het Jerusalem Quartet, maar ze hebben een krachtig begrip van de structuur van de muziek, gekoppeld aan superieure technische vaardigheden. Verstandig genoeg proberen ze geen Hongaars accent te faken: in plaats daarvan wordt hun bewustzijn van de wortels van de muziek opgenomen in een bredere expressieve taal. In de eerste twee kwartetten is er bijvoorbeeld een soort Jugendstil-welving – versterkt door Oliver Heaths glanzende toon plus discrete ensemble-portamento’s – die deze werken in de context van de Oostenrijks-Hongaarse late romantiek plaatst. De pittige vioolmelodie die het Scherzo van het Tweede Kwartet inluidt, gonst van de folky intensiteit, maar blijft, cruciaal, vooruitgaan.

Ik betrapte mezelf er zelfs op dat ik herhaaldelijk het woord ‘momentum’ opschreef. Niet per se in de zin van meedogenloze energie (hoewel ze dingen kunnen opwarmen als dat nodig is), maar van een onvermijdelijke trek naar het hoogtepunt wanneer een beweging plotseling zijn geheimen prijsgeeft. Dat zorgt voor een krachtig levendig en gericht verslag van het Derde Kwartet, en een Vijfde Kwartet dat, niet helemaal voorspelbaar, overkomt als het lichtste van de set. Maar elders is het verwoestend: het traanbevlekte hoogtepunt van het eerste deel van het Eerste Kwartet, de plotselinge, aangrijpende fade aan het einde van het eerste deel van het Zesde en de snijdende pijnscheut in de laatste maten van dat werk. Ze spelen de gepassioneerde solo's van de centrale Non troppo lento van het Vierde relatief rechttoe rechtaan: de hartstocht groeit van binnenuit en culmineert in een laatste, mistige visie van nachtelijke stilte die - geen ander woord ervoor - magisch is.

Het wordt allemaal vastgelegd door Harmonia Mundi in transparant en natuurlijk opgenomen geluid dat gemakkelijk zowel het zachtste sul ponticello-gefluister omvat als (een specialiteit van het Heath Quartet) klinkende akkoorden van een volledig ensemble die van binnenuit gloeien. Nieuwkomers bij de Bartók-kwartetten zullen dit een oprecht, fantasierijk en prachtig gespeeld instappunt vinden; Oude rotten zullen snel 101 nieuwe redenen vinden waarom deze buitengewone werken tot de grootste prestaties van de 20e-eeuwse muziek behoren.

This is a major release. Last year I heard The Heath Quartet play Bartók’s Third Quartet in concert, and was struck not only by their obvious mastery of Bartók’s idiom but also by the exuberant sense of fantasy – indeed, joy – that they brought to the music. This complete cycle, recorded in May 2016 in the Wigmore Hall before the departure of their original second violinist, Cerys Jones, more than delivers on the promise of the group’s live performances and their Gramophone Award-winning Tippett cycle (Wigmore Hall Live, 3/16).

The Heaths follow the relatively recent interpretative approach (typified by the Emerson Quartet’s 1988 cycle) that views these works primarily as part of the classical tradition. Their playing isn’t as glossy, perhaps, as other recent entrants into this field, such as the Jerusalem Quartet, but they have a powerful understanding of the music’s structure, coupled to superlative technical skill. Sensibly, they don’t try to fake a Hungarian accent: instead, their awareness of the music’s roots is incorporated into a wider expressive language. In the first two quartets, for example, there’s a sort of Jugendstil curvaceousness – enhanced by Oliver Heath’s lustrous tone plus discreet ensemble portamentos – that places these works in the context of Austro-Hungarian late Romanticism. The peppery fiddle tune that launches the Scherzo of the Second Quartet buzzes with folky intensity but, crucially, keeps moving forwards.

In fact, I found myself repeatedly scribbling down the word ‘momentum’. Not necessarily in the sense of relentless energy (though they can heat things up when they need to), but of an inevitable pull towards the culminating moment when a movement suddenly yields up its secrets. That makes for a powerfully vivid and focused account of the Third Quartet, and a Fifth Quartet that, not entirely predictably, comes across as the lightest of the set. But elsewhere, it’s devastating: the tear-stained climax of the first movement of the First Quartet, the sudden, poignant fade at the end of the first movement of the Sixth and the piercing stab of pain in that work’s closing bars. They play the impassioned solos of the Fourth’s central Non troppo lento relatively straight: the ardour grows from within, culminating in a final, misty vison of nocturnal stillness that is – no other word for it - magical.

It’s all captured by Harmonia Mundi in transparent and natural recorded sound which easily encompasses both the quietest sul ponticello whisper and (a Heath Quartet speciality) ringing full-ensemble chords that glow from within. Newcomers to the Bartók quartets will find this a sincere, imaginative and splendidly played entry point; old hands will quickly find 101 new reasons why these extraordinary works rank among the supreme achievements of 20th-century music.