september 2017
Mendelssohn: Symphonies Nos. 1-5 (Live)
Chamber Orchestra of Europe o.l.v. Yannick Nézet-Séguin
Nézet-Séguin benadert de symfonieën van Mendelssohn met een onderzoekende geest en een grote zorg voor kleur, waarbij de COE op briljante wijze reageert in deze indrukwekkende set.
De vijf genummerde symfonieën van Mendelssohn vormen een bonte verzameling: een stuk vroegrijpe jeugdige symfonieën, drie ‘genoemde’ symfonieën, waarvan de componist er slechts één (de Schotse) publicatiewaardig achtte, en de Lobgesang, een ‘symfonie-cantate’ die als nr. 2 in de canon terechtkwam. De Lobgesang, ooit bekritiseerd als een flauwe simulacrum van Beethovens Negende, heeft, net als de Reformatie, geprofiteerd van een jongere generatie dirigenten die de muziek van Victoriaanse zelfgenoegzaamheid en grootspraak wilden ontdoen. Andrew Litton (BIS, 9/09) en Thomas Fey (Hänssler, 6/10) deden precies dat. In hun nieuwe Mendelssohn-cyclus, opgenomen tijdens concerten in Parijs, volgen Yannick Nézet-Séguin en het briljante Chamber Orchestra of Europe het voorbeeld, door pezig, helder en gedetailleerd te combineren en – een kenmerk van hun uitvoeringen op deze cd’s – onfeilbare controle over de spanning. Met een subtiele vloeiende puls minimaliseert Nézet-Séguin de gevaren van ritmische vierkantigheid in het eerste deel. Ik hoor Mendelssohns voorgeschreven poco agitato niet in het tweede deel Allegretto, hoewel het betovert met zijn strelende delicatesse. Hier en elders zijn de houtblazers van COE superlatief, individueel en in consort. En het Adagio religioso (mooie gesluierde strijkers bij de opening), ontdaan van zwaarwichtigheid, komt naar voren met een wezenlijk Mendelssohniaanse kwaliteit van onschuld.
Dirigent en orkest tonen dezelfde vitaliteit en zorg voor instrumentale kleur en balans in de koordelen, van de murmelende idylle van ‘Sagt es, die ihr erlöset seid’ tot de jubel van ‘Die Nacht ist vergangen’, euforisch ingezet door Karina Gauvin. Eenmaal voorbij een licht stormachtige eerste inzet, imponeert Gauvin met haar volle, warme toon en verbale gevoeligheid, terwijl tenor Daniel Behle Littons Christoph Prégardien evenaart in de angstige ondervraging van ‘Ist die Nacht bald hin?’ en hem overtreft in lyrische allure. Mijn enige echte waarschuwing is dat de impact van het uitstekende RIAS-koor nogal gedempt is in de resonerende akoestiek.
Net als de Lobgesang is de ooit (ook door de componist) bespotte Reformatie moeilijk te versmelten tot een bevredigend structureel geheel. Nézet-Séguin, overtuigend in mijn oren, geeft prioriteit aan lyriek en gratie, zonder de con fuoco-markering van het eerste deel te kort te doen. Hier en in de finale zorgt zijn gave om spanning op te bouwen over lange periodes ervoor dat de muziek nooit zomaar gebeurt. Aangespoord door atletisch sparrende divisi-violen, drijft het eerste deel naar een fijn, verschroeiend hoogtepunt, terwijl de finale jubelend dartelt en springt, zonder een zweem van bombast in het marcherende tweede thema dat onweerstaanbaar 'O my darling Clementine' oproept. Verrukkelijk zijn ook de luchtige, kamermuzikale texturen van het Scherzo en het pastorale Trio, en de onsentimentele welsprekendheid van het Andante, versterkt door smaakvol beoordeelde glijdende portamento's - een ander kenmerk van deze uitvoeringen - en nauwkeurige observatie van Mendelssohns gedetailleerde dynamische markeringen. Net als Antonello Manacorda in zijn recente opname (Sony Classical, 6/17), gebruikt Nézet-Séguin de onlangs gepubliceerde editie van de symfonie van Christopher Hogwood, die onder andere de houtblazersfantasie-cadens aan het begin van de finale herstelt die Mendelssohn uit zijn autograaf schrapte. Dit is een van de meest overtuigende Reformaties op schijf.
De vroege c mineur – hier meer hoffelijk dan vurig – en de twee favoriete genoemde symfonieën zijn bijna net zo goed. Brio en Mendelssohniaanse gratie gaan hand in hand in de buitenste delen van de Italiaanse, gedragen door een lenige, soepele baslijn en, waar toepasselijk, vioolspel van distelpluisdelicatesse. De geleidelijke stijging van de ontwikkeling van gespannen pianissimo-rust naar de jubelende terugkeer van het hoofdthema is een van de vele momenten in deze symfonieën die Nézet-Séguins meesterschap van overgang verkondigen. Naar mijn smaak is het processionele tweede deel, gevormd con amore, te afgemeten voor een Andante con moto: Roger Norrington en de London Classical Players (Erato, 11/90) zijn hier helemaal raak. Maar voor een combinatie van evenwicht, elan en lichte, puntige ritmische articulatie (zo cruciaal in Mendelssohn) is de laatste saltarello zelden overtroffen.
Getrouw aan zijn vorm benadrukt Nézet-Séguin elegische lyriek in de flexibel getempoeerde openingsbeweging van het Schotse (het hoofdthema van het Allegro is nauwelijks un poco agitato), hoewel hij de contrapuntische spanningen van de ontwikkeling volledig waardeert, ondersteund door voorbeeldige paukenhelderheid. De prachtige (naamloze) COE-klarinet – een sterspeler in deze symfonie – lanceert een van de meest uitbundige en briljant gespeelde Scherzo's op de plaat. Terwijl het Adagio nogal breder is dan Mendelssohns snelle metronoommarkering, combineert het hoofdthema lichtgevende zuiverheid met expressieve, natuurlijk klinkende rubato, terwijl Nézet-Séguins perfect gegradeerde crescendo's de hiëratische soberheid van de mineurtoonsoortepisodes versterken. De finale is wonderbaarlijk sfeervol, van de scherpe opening (met de originele guerriero-markering van Mendelssohn in gedachten), via het mysterieuze gevoel van afstand in het gedempte klarinet-fagotduo voor de coda, tot een springende, juichende peroratie. Het is natuurlijk gevaarlijk om een regelrechte winnaar te nomineren, vooral gezien de concurrentie in de Schotse en Italiaanse symfonieën. Jammer ook van de enigszins wazige opname van het koor in de Lobgesang. Maar voor iedereen die een complete set van de symfonieën in de magere, lenige moderne vorm wil – mijn soort Mendelssohn – garanderen Nézet-Séguins fantasierijke, fantastisch uitgevoerde uitvoeringen blijvend plezier.
Mendelssohn’s five numbered symphonies make a motley collection: a piece of precocious juvenilia, three ‘named’ symphonies, only one of which (the Scottish) the composer deemed worthy of publication, and the Lobgesang, a ‘symphony-cantata’ that found its way into the canon as No 2. Once criticised for being a pale simulacrum of Beethoven’s Ninth, the Lobgesang, like the Reformation, has benefited from a younger generation of conductors set on stripping the music of Victorian complacency and grandiloquence. Andrew Litton (BIS, 9/09) and Thomas Fey (Hänssler, 6/10) did just that. In their new Mendelssohn cycle, recorded at concerts in Paris, Yannick Nézet-Séguin and the brilliant Chamber Orchestra of Europe follow suit, marrying sinew, clarity and point of detail and – a hallmark of their performances thoughout these discs – unerring control of tension. With a subtle fluidity of pulse, Nézet-Séguin minimises the dangers of rhythmic squareness in the first movement. I don’t hear Mendelssohn’s prescribed poco agitato in the Allegretto second movement, though it beguiles with its caressing delicacy. Here and elsewhere the COE woodwind are superlative, individually and in consort. And the Adagio religioso (lovely veiled strings at the opening), shorn of ponderousness, emerges with an essentially Mendelssohnian quality of innocence.
Conductor and orchestra show the same vitality and care for instrumental colour and balancing in the choral sections, from the murmuring idyll of ‘Sagt es, die ihr erlöset seid’ to the exultancy of ‘Die Nacht ist vergangen’, euphorically launched by Karina Gauvin. Once over a slightly squally first entry, Gauvin impresses with her full, warm tone and verbal sensitivity, while tenor Daniel Behle matches Litton’s Christoph Prégardien in the anxious questioning of ‘Ist die Nacht bald hin?’ and surpasses him in lyrical allure. My only real caveat is that the impact of the excellent RIAS chorus is rather muted in the resonant acoustic.
Like the Lobgesang, the once-derided (including by the composer) Reformation is hard to meld into a satisfying structural entity. Nézet-Séguin, persuasively to my ears, prioritises lyricism and grace, without short-changing the first movement’s con fuoco marking. Here and in the finale his gift for building tension over long spans ensures that the music never merely happens. Spurred on by athletically sparring divisi violins, the first movement drives to a fine, searing climax, while the finale darts and leaps jubilantly, with no whiff of pomposity in the marching second theme that irresistibly evokes ‘O my darling Clementine’. Delightful, too, are the airy, chamber-musical textures of the Scherzo and pastoral Trio, and the unsentimental eloquence of the Andante, enhanced by tastefully judged sliding portamentos – another hallmark of these performances – and meticulous observation of Mendelssohn’s detailed dynamic markings. Like Antonello Manacorda in his recent recording (Sony Classical, 6/17), Nézet-Séguin uses the recently published edition of the sympohony by Christopher Hogwood, which, inter alia, restores the woodwind fantasy-cadenza at the start of the finale that Mendelssohn deleted from his autograph. This is one of the most compelling Reformations on disc.
The early C minor – here more suave than fiery – and the two favourite named symphonies are almost as good. Brio and Mendelssohnian grace go hand in hand in the outer movements of the Italian, buoyed by an agile, lissom bass line and, where apt, violin-playing of thistledown delicacy. The development’s gradual surge from tense pianissimo lull to the jubilant return of the main theme is one of many moments in these symphonies that proclaims Nézet-Séguin’s mastery of transition. For my taste the processional second movement, shaped con amore, is too measured for an Andante con moto: Roger Norrington and the London Classical Players (Erato, 11/90) are spot-on here. But for a combination of poise, élan and light, pointed rhythmic articulation (so crucial in Mendelssohn), the final saltarello has rarely been bettered.
True to form, Nézet-Séguin emphasises elegiac lyricism in the flexibly paced opening movement of the Scottish (the Allegro’s main theme is hardly un poco agitato), though he gives full value to the contrapuntal tensions of the development, underpinned by exemplary timpani clarity. The superb (unnamed) COE clarinet – a star player in this symphony – launches one of the most ebullient and brilliantly played Scherzos on disc. While the Adagio is rather broader than Mendelssohn’s swift metronome marking, the main theme combines luminous purity with expressive, natural-sounding rubato, while Nézet-Séguin’s perfectly graded crescendos enhance the hieratic starkness of the minor-key episodes. The finale is marvellously atmospheric, from the trenchancy of the opening (mindful of Mendelssohn’s original guerriero marking), through the mysterious sense of distancing in the hushed clarinet-bassoon duo before the coda, to a bounding, exultant peroration. It’s dangerous, of course, to nominate an outright winner, especially given the competition in the Scottish and Italian symphonies. A pity, too, about the slightly fuzzy recording of the chorus in the Lobgesang. But for anyone wanting a complete set of the symphonies in the lean, lithe modern mould – my kind of Mendelssohn – Nézet-Séguin’s imaginative, fabulously executed performances guarantee abiding pleasure.