augustus 2017

Dean: Dramatis personæ - Francesconi: Hard Pace

Håkan Hardenberger & Gothenburg Symphony Orchestra o.l.v. John Storgårds

Twee hedendaagse concerten voor trompet, uitgevoerd door – zoals Andrew Mellor het noemt – een ‘dreamteam’ van muzikanten.

Ik kan geen enkel bewijs vinden om de suggestie in de bijsluiter te staven dat Brett Deans trompetconcert Dramatis personae een voorbereidend werk is voor de opera Hamlet, die twee weken na de cd-opname op mijn bureau verscheen, in première ging. Maar het idee is niettemin vruchtbaar. Deans stuk is niet alleen net zo theatraal als de titel doet vermoeden, het heeft ook een dwingende neerwaartse lijn vanaf de onheilspellende, Dohnányi-achtige basmelodie die het overneemt kort nadat het concerto zijn weg naar het ontstaan ​​heeft gevonden, net als Deans altvioolconcert.

Het eerste deel, ‘Fall of a Superhero’, behoudt een ritmische groove gedurende de hele 13 minuten. Hardenbergers trompet kreunt, zeurt en huilt met griezelig menselijke kwaliteiten in de daaropvolgende ‘Soliloquy’ en lijkt gekweld door verantwoordelijkheden die hij niet wil in de finale ‘The Accidental Revolutionary’. Hamlet ondertoont dat zeker. Maar net zo interessant is hoe de trompet – de eenzame prins of niet – gebrekkige relaties met dramatis personae van het orkest nastreeft of opgeeft.

Luca Francesconi’s concerto Hard Pace kan niet meer anders zijn, maar is net zo bijzonder, misschien zelfs nog wel meer. De componist zelf heeft het in het boekje over Miles Davis, wat alarmbellen doet rinkelen, maar dat hoeft niet: zijn liefde voor Davis levert het tegenovergestelde van muzikaal symbolisme op, maar in plaats daarvan extreme zorg met Francesconi’s eigen soort poëzie, waarin de trompet alleen durft te spreken, tijdens enkele prachtige passages, in geïsoleerde noten als haperende lijnen getekend op een muur. Texturen zijn spaarzaam, harmonieën zijn rijk, spanning is hoog – niet in de laatste plaats omdat de trompet aan het einde van het eerste deel onder druk wordt gezet tot een verraderlijke opstijging (het spiegelbeeld van Deans gevallen held). De gedistilleerde sfeer en harmonische kalligrafie van het stuk doen me denken aan Henzes Requiem, maar het kan ook zijn dat ik sinds Hardenbergers opname van dat stuk geen trompetspel meer heb gehoord dat hierop lijkt. Met Storgårds en het GSO is het een dreamteam.

I can’t find any evidence to corroborate the booklet note’s suggestion that Brett Dean’s trumpet concerto Dramatis personae is a preparatory work for the opera Hamlet, which opened two weeks after this disc landed on my desk. But the idea is a fertile one nonetheless. Not only is Dean’s piece as theatrical as its title would suggest, it also has a compelling downwards trajectory right from the ominous, Dohnányi-like bass melody that takes over soon after the concerto has pattered its way into being, rather like Dean’s Viola Concerto does.

The first movement, ‘Fall of a Superhero’, maintains a rhythmic groove pretty much throughout its 13 minute span. Hardenberger’s trumpet moans, whines and cries with uncannily human qualities in the following ‘Soliloquy’ and seems haunted by responsibilities it doesn’t want in the final ‘The Accidental Revolutionary’. Hamlet undertones there, for sure. But just as interesting is how the trumpet – the lonely prince or not – pursues or abandons flawed relationships with dramatis personae from the orchestra.

Luca Francesconi’s concerto Hard Pace couldn’t be more different but is just as special, perhaps even more so. The composer himself talks in the booklet about Miles Davis, which rings alarm bells, but it needn’t: his love for Davis delivers the very opposite of musical tokenism but, instead, extreme care with Francesconi’s own sort of poetry, in which the trumpet dare only speak, during some exquisite passages, in isolated notes like faltering lines drawn on a wall. Textures are spare, harmonies are rich, tension is high – not least as the trumpet is pressured into a treacherous ascent at the end of the first movement (the mirror image of Dean’s fallen hero). The piece’s distilled atmosphere and harmonic calligraphy reminds me of Henze’s Requiem, but it might just be that I’ve not heard trumpet-playing like it since Hardenbeger’s recording of that piece. With Storgårds and the GSO, it’s a dream team.