april 2017
Music for the 100 Years' War (1337-1453)
The Binchois Consort o.l.v. Andrew Kirkman
De uitstekende presentatie – zowel wat betreft de uitstekende uitvoering van het Binchois Consort als de doordachte verpakking van het album – roept levendig een historische periode op.
Samen met het Hilliard Ensemble en Gothic Voices hebben The Orlando en The Binchois Consorts een substantieel deel van hun discografieën gewijd aan de muziek van de latere Engelse middeleeuwen. Dat er binnen een maand na elkaar nog meer van hen verschijnt, is reden tot feest, vooral als er zoveel nieuw is in de catalogus (vooral op de cd van The Orlandos) of als er enkele van de bekendste stukken uit het repertoire in een nieuw licht worden gepresenteerd (The Binchois Consort). Hoewel er enige chronologische overlap is tussen de twee recitals, betreft de enige daadwerkelijke duplicatie het ‘zangersmotet’ Sub Arturo plebs, waarvan de datum van compositie onlangs is herzien, waardoor het in de baan van de overwinnaar van Agincourt is gebracht.
De cd van The Orlandos, die ongeveer 150 jaar beslaat, is stilistisch het meest divers. Dat volgt logischerwijs, maar wordt verergerd door de opname van enkele werkelijk bizarre stukken die in uitvoering slechts marginaal minder vreemd lijken dan op papier. De Kyrie Cuthberte is er een van; anderen omvatten de Mass-bewegingen van Leonel Power op zijn meest raadselachtige. De Orlandos omarmen verstandig de ruwe kantjes van de muziek (zoals in de Kyrie Cuthberte), en verkiezen zelf ruwheid voor een goed doel. Waar een meer welluidende toon vereist is, zoals in de door de bovenste stem aangestuurde Credo van Excetre, geven ze Matthew Venners expressieve countertenor de vrije teugel. Over het algemeen zijn de eenvoudigere akkoordstukken het meest effectief; de meer ingewikkelde isoritmische stukken zijn ongelijkmatiger, in die zin dat het tenorgedeelte niet helemaal de stevigheid heeft om het samenspel van de vrije stemmen erboven te verankeren, terwijl de verrassende wendingen van Powers Credo gemakkelijk meer impact hadden kunnen hebben. De Dunstaple-set biedt een eiland van relatieve vertrouwdheid voordat twee anonieme Credos het recital afronden. In het tweede deel, het enige vierstemmige stuk van de cd, gooien The Orlandos de aarzeling die soms elders te horen is van zich af en genieten van de ingewikkelde texturen.
Het recital van The Binchois Consort is meer chronologisch gericht, met een focus op de korte regering van Henry V en de jeugd van zijn ongelukkige opvolger (in die zin is deze nieuwe cd een nauwe metgezel en vervolg op hun vorige aanbod – Hyperion, A/11). Het verslag van Sub Arturo plebs is zekerder dan dat van The Orlandos, en over het algemeen maken ze een mooi onderscheid tussen de verschillende stijlen en registers. De vrolijke Agincourt Carol klinkt minder strijdlustig dan van Gothic Voices van al die jaren geleden, meer een uitbundige uiting van dankbare dankzegging; de twee isoritmische motetten van Forest zijn melodieus even gelukkig als alles van Dunstaple, die zelf wordt vertegenwoordigd door werken van het hoogste belang: Preco prehiminencie en Veni Sancte/Veni Creator, beide te horen in Hilliards prachtige bloemlezing (en in een latere, nauwelijks minder mooie bloemlezing uit The Orlandos). De Binchois nemen beide op een hogere toonhoogte en doen afstand van de dubbele tenoren die zo'n betovering werpen in de Hilliard-bloemlezing; als men uit de schaduw ervan stapt, onthullen de deugden van Kirkmans aanpak zichzelf (de aanpassing van tempo's voor de middelste delen is bijzonder effectief).
Twee anonieme motetten ter ere van St Thomas Becket zijn een schijnbare terugval naar een eerdere periode en worden gevolgd door drie overgebleven delen van wat een complete Dunstaple-miscyclus moet zijn geweest (waarvan er één een substantiële restauratie heeft ondergaan). De concentratie van Dunstaples muziek is een van de hoogtepunten van de cd, die op zichzelf al de toegangsprijs waard is: met name het tweede deel van het Kyrie toont de ingetogen welsprekendheid van zowel de componist als het ensemble.
Twee andere memorabele aspecten zijn het vermelden waard; ten eerste de verrassende Latijnse uitspraak in de Engelse middeleeuwse stijl, waardoor bekende teksten soms vrijwel onherkenbaar zijn en die The Binchois zonder merkbaar ongemak uitvoeren; ten tweede de prachtige foto's van Engelse albasten snijwerken die een visueel tegenwicht vormen voor de hier opgenomen muziek. Elk kenmerk verdiept op zijn eigen manier iemands begrip van de cultuur die het heeft doen ontstaan.
Along with the Hilliard Ensemble and Gothic Voices, The Orlando and The Binchois Consorts have devoted a substantial proportion of their discographies to the music of the later English Middle Ages. That further offerings from them both should appear within a month of each other is cause for celebration, especially when so much is either new to the catalogue (on The Orlandos’ disc especially) or presents some of the repertory’s best-known pieces in a new light (The Binchois Consort). Although there is some chronological overlap between the two recitals, the only actual duplication concerns the ‘singers’ motet’ Sub Arturo plebs, whose date of composition has recently been revised, bringing it into the orbit of the victor of Agincourt.
The Orlandos’ disc, which covers some 150 years or so, is stylistically the more diverse. That follows logically but is compounded by the inclusion of some truly bizarre pieces that seem only marginally less weird in performance than on paper. The Kyrie Cuthberte is one; others include the Mass movements by Leonel Power at his more enigmatic. The Orlandos sensibly espouse the music’s rough edges (as in the Kyrie Cuthberte), courting roughness themselves in a good cause. Where a more mellifluous tone is required, as in the top-voice-driven Credo by Excetre, they give Matthew Venner’s expressive countertenor full rein. In general, the simpler chordal pieces are the most effective; the more intricate isorhythmic pieces are more uneven, in that the tenor part has not quite the solidity to anchor the interplay of the free voices above it, while the startling turns of Power’s Credo might easily have packed more of a punch. The Dunstaple set provides an island of relative familiarity before two anonymous Credos round off the recital. In the second of these, the only four-voice piece of the disc, The Orlandos throw off the tentativeness occasionally discernible elsewhere and revel in its intricate textures.
The Binchois Consort’s recital is more focused chronologically, dwelling on the brief reign of Henry V and the boyhood of his unhappy successor (in that sense this new disc is a close companion and sequel to their previous offering – Hyperion, A/11). Its account of Sub Arturo plebs is more surefooted than The Orlandos’, and in general they differentiate nicely between the different styles and registers. The rollicking Agincourt Carol sounds less pugnacious than from Gothic Voices all those years ago, more an outgoing expression of grateful thanksgiving; the two isorhythmic motets by Forest are as melodically felicitous as anything by Dunstaple, who himself is represented by works of the first importance: Preco prehiminencie and Veni Sancte/Veni Creator both featured in the Hilliard’s marvellous anthology (and on a subsequent, scarcely less fine one from The Orlandos). The Binchois take both at a higher pitch and dispense with the doubled tenors that cast such a spell in the Hilliard anthology; as one steps out of its shadow, the virtues of Kirkman’s approach reveal themselves (the tweaking of tempos for the middle sections is particularly effective).
Two anonymous motets in honour of St Thomas Becket are a seeming throwback to an earlier period, and are followed by three surviving movements of what must have been a complete Dunstaple Mass cycle (one of which has undergone substantial restoration). The concentration of Dunstaple’s music is one of the disc’s high points, worth the price of admission on its own: the second section of the Kyrie in particular shows off the understated eloquence of both composer and ensemble.
Two other memorable aspects are worth mentioning; first the startling Latin pronunciation in the English medieval manner, which renders familiar texts virtually unrecognisable at times, and which The Binchois carry off with no perceptible discomfort; second, the exquisite photographs of English alabaster carving that form a visual counterpart to the music recorded here. Each feature in its own way deepens one’s apprehension of the culture that gave rise to it.