maart 2017
Berg: Wozzeck, Op. 7 (Live)
Houston Symphony Orchestra o.l.v. Hans Graf
Ontleend aan concertuitvoeringen, maar dan wel uitvoeringen die een sterk gevoel voor drama en verhalen vertellen (zo cruciaal in dit werk) combineren met een vrij intense focus op het musiceren.
Deze Wozzeck was een afscheidscadeau van het Houston Symphony aan de muziekdirecteur van 12 jaar, Hans Graf. Ze gaven een paar concertuitvoeringen met minimale ensceneringsapparatuur: er is hier geen spoor van podiumgeluid op opnamen gedirigeerd door Abbado (DG, 2/89) en, in het bijzonder, Segerstam (Naxos, 3/02); of zelfs van het publiek, behalve voor zover de uitvoering zoals opgenomen een tastbaar gevoel van verhalen vertellen overbrengt.
Graf zelf fungeerde als producer. De zangers zijn dicht op de microfoon, maar dat geldt ook voor de instrumentale solisten, en het perspectief beweegt slechts een fractie terug voor de orkestrale intermezzo's, die hier dienen om de draden tussen elke scène strak te trekken. De extra repetities die zo'n onderneming vereiste, zijn beloond door een van de beste Wozzecks ooit, orkestraal gesproken: of ze nu massaal zijn voor de tussenspelen of gefragmenteerd in het midden van de scène, de spelers missen geen enkel trucje, tenzij het de laatste nuances zijn van ontwortelde dansmeters die zich concentreren op Act 2. Het geluid van de contrabas is vol en dreigend waar nodig, en de fruitig klinkende eerste klarinet snijdt met veel stijl door de scène in de pub.
De meest memorabele vocale indruk wordt achtergelaten door Anne Schwanewilms, die duidelijke en theatrale ideeën over Marie naar het concertpodium brengt. Hoewel hij nooit zo liberaal was als Isabel Strauss voor Boulez in Parijs, maakt Schwanewilms vrij spel met Bergs notatie om sterke contrasten te markeren tussen Sprechgesang en een zwevende, lyrische (zij het inmiddels enigszins gerafeld) sopraan om een vrouw te creëren die goed in staat is om voor zichzelf op te komen, zonder medelijden te geven of te eisen: om een hedendaagse vergelijking te trekken, meer van een Dyer's Wife dan van de keizerin die ze zo opwindend belichaamde voor Christof Loy's Salzburg Festival-productie van Die Frau ohne Schatten.
Schwanewilms' vertolking zou minder uit de toon vallen tegenover een echtgenoot die monsterlijker is dan Roman Trekel. Deze Wozzeck wordt meer gezongen, en gelijkmatig, dan de meeste rivalen op plaat; hij reist door scènes als een nobele wilde, opgewekt tot angstige maar altijd muzikale woede door de spot van zijn superieuren en jaloezie op zijn vrouw. Veel van de actie in de opera speelt zich af in de open lucht, in openbare ruimtes waar de twee hoofdpersonages hun vuile was buiten hangen; Trekels humeurige terughoudendheid is in zulke scènes des te effectiever.
De bijrolspelers zijn sterk, hoewel Nathan Berg (de Dokter) en Katherine Ciesinski (luxe casting in de kleine rol van Margret) opvallen als levendig getekende, niet-gekarikaturiseerde vocale acteurs. Abbado in Wenen is misschien onvervangbaar, maar Graf had nauwelijks een meer toegewijd bewijs van zijn toewijding aan de opera en aan zijn werk in Houston kunnen achterlaten.
This Wozzeck was a retirement gift from the Houston Symphony to its Music Director of 12 years’ standing, Hans Graf. They gave a pair of concert performances with minimal staging apparatus: there is no trace here of the stage noise on recordings conducted by Abbado (DG, 2/89) and, in particular, Segerstam (Naxos, 3/02); or indeed of the audience, except insofar as the performance as recorded conveys a palpable sense of storytelling.
Graf himself acted as producer. The singers are close-miked, but so are the instrumental soloists, and the perspective only moves back a fraction for the orchestral interludes, which here serve to pull tight the threads between each scene. The extra rehearsals demanded by such an undertaking have been rewarded by one of the finest Wozzecks on record, orchestrally speaking: whether massed for the interludes or fragmented mid-scene, the players don’t miss a trick, unless it be the last nuances of deracinated dance-metres concentrated on Act 2. The string bass sound is full and threatening where necessary, and the fruity-toned first clarinet cuts through the scene in the pub with great style.
The most memorable vocal impression is left by Anne Schwanewilms, who brings distinct and theatrical ideas about Marie to the concert platform. While never as liberal as Isabel Strauss for Boulez in Paris, Schwanewilms makes free with Berg’s notation to mark strong contrasts between Sprechgesang and a soaring, lyric (if by now slightly frayed) soprano to create a woman well capable of standing up for herself, neither giving nor demanding pity: to pluck out a contemporary comparison, more of a Dyer’s Wife than the Empress she embodied so thrillingly for Christof Loy’s Salzburg Festival production of Die Frau ohne Schatten.
Schwanewilms’s portrayal would be less out of scale opposite a husband more monstrous than Roman Trekel. This Wozzeck is more sung, and evenly so, than most rivals on record; he travels through scenes like a noble savage, roused to fearful but always musical rage by the taunting of his superiors and jealousy of his wife. Much of the opera’s action takes place in the open, in public settings where the two central characters air their dirty laundry; Trekel’s moody restraint is all the more effective in such scenes.
The supporting cast is strong, though Nathan Berg (the Doctor) and Katherine Ciesinski (luxury casting in the tiny role of Margret) stand out as vividly drawn, uncaricatured vocal actors. Abbado in Vienna may be irreplaceable, but Graf could hardly have left a more dedicated testament of his commitment to the opera and to his work in Houston.