maart 2017

Martinů: Cantatas

Prague Philharmonic Choir o.l.v. Lukáš Vasilek

Deze vier cantates zijn rijk aan sfeer en lijken te groeien uit de taal en cultuur waarop ze zijn gebaseerd. Prachtig uitgevoerd en inderdaad opgenomen, overal.

Dit is een bijzonder exotisch nummer voor zowel Tsjechen als niet-Tsjechen. Vier cantates zijn hier verzameld, geschreven door Martinů tussen 1956 en 1959 (het jaar dat hij stierf), tijdens de fase van de componist van hernieuwde interesse in Moravische volkspoëzie, en allemaal gebaseerd op verzen van Miloslav Bureš die zich afspelen in de Boheems-Moravische heuvels. Gelukkig biedt Supraphon volledige vertalingen (wat je doet afvragen of een stuk getiteld 'The Legend of the Smoke from Potato Tops' veel succes zou hebben gehad in de Engelstalige wereld van 1956), en de gevoeligheid van de componist voor de ritmes van zijn moedertaal en zijn inventiviteit met betrekking tot instrumentale kleur zijn in ieder geval meer dan genoeg om de interesse van de niet-Tsjechisch sprekende luisteraar vast te houden. Opgemerkt moet worden dat de gebruikte edities de gecorrigeerde versies zijn die zijn uitgegeven door de Bohuslav Martinů Complete Edition.

De aardappeltopcantate (Legenda z dýmu bramborové nati) is gecomponeerd voor sopraan-, alt- en baritonsolo's, gemengd koor, blokfluit, klarinet, hoorn, accordeon en piano, wat zeker tot een van de meest exotische ensembles ooit gerekend moet worden, en Martin≤ Martin≤ zijnde weet hij precies hoe hij zo'n bizarre groep tot het uiterste kan uitbuiten. Er zit een merkwaardige en boeiende mix van het huiselijke en het exotische in, en het verhaal zelf mist zeker niet aan drama. Het wordt ook prachtig uitgevoerd - sopraan Pavla Vykopalová is bijzonder indrukwekkend met haar scherpe toon, vibrato gebruikt met grote discretie - en er is ook een politieke dimensie in het feit dat de componist, uit protest tegen de onderdrukking van de Hongaarse revolutie, weigerde het op tijd naar Tsjechoslowakije te sturen voor de eerste geplande uitvoering. De andere cantates hebben iets minder ongebruikelijke partituren – Otvírání studánek (‘Het openen van de bronnen’), naast de verteller, drie solisten en het vrouwenkoor, vereist slechts twee violen, altviool en piano, terwijl Romance z pampelišek (‘Romantiek van de paardenbloemen’) sopraan- en tenorsolisten, gemengd koor en ‘trommelen op een stoel’ vereist, en Mikeš z hor (‘Mikeš van de bergen’) is gecomponeerd voor sopraan- en tenorsolisten, gemengd koor, twee violen, altviool en piano.

Vertelling in muzikale composities is altijd een uitdaging, en in Otvírání studánek heb ik niet echt het gevoel dat Martinů het aankan. De dramatische draad die door de wonderbaarlijk kleurrijke muzikale episodes wordt opgeroepen, wordt voortdurend vertraagd door de verteller, die geen Cocteau is. Romance z pampelišek is daarentegen een heerlijke pastorale evocatie van liefde, met een aantal uitstekende koorteksten. Is het mogelijk dat deze uitstekende uitvoering van zo'n lonend werk koren in West-Europa zou kunnen inspireren om het op te pakken (het stoeltrommelen kan zelfs een extra stimulans zijn)? Mikeš z hor is een andere geraffineerde explosie van kleuren, die zich volledig in zijn directheid uitleeft en des te ontroerender is als je bedenkt dat het werd geschreven in het jaar van de dood van de componist.

Ik kan me niet voorstellen dat deze cantates beter zouden kunnen worden uitgevoerd of opgenomen dan hier; Lukáš Vasilek is een uitstekende dirigent en het Praags Filharmonisch Koor reageert op al zijn interpretatieve intuïties. Een echte aanrader.

This is a singularly exotic issue for Czechs and non-Czechs alike. Four cantatas are collected here, written by Martinů between 1956 and 1959 (the year he died), during the composer’s phase of renewed interest in Moravian folk poetry, and all based on verses by Miloslav Bureš set in the Bohemian-Moravian hills. Fortunately, Supraphon provides full translations (which makes one wonder whether a piece entitled ‘The Legend of the Smoke from Potato Tops’ would have had much success in the Anglophone world of 1956), and the composer’s sensitivity to the rhythms of his native language and inventiveness with regard to instrumental colour are in any case more than enough to retain the non-Czech-speaking listener’s interest. It should be noted that the editions used are the corrected versions issued by the Bohuslav Martinů Complete Edition.

The potato-top cantata (Legenda z dýmu bramborové nati) is scored for soprano, contralto and baritone soloists, mixed choir, recorder, clarinet, horn, accordion and piano, which must surely rank as one of the most exotic ensembles ever conceived, and Martin≤ being Martin≤ he knows exactly how to exploit such a bizarre group to the utmost. There is a curious and engaging mixture of the homespun and the exotic about it, and the story itself is certainly not lacking in drama. It is also beautifully performed – soprano Pavla Vykopalová is particularly impressive with her incisive tone, vibrato used with great discretion – and there is also a political dimension in that the composer, in protest against the suppression of the Hungarian revolution, refused to send it to Czechoslovakia in time for its first scheduled performance. The other cantatas have slightly less unusual scorings – Otvírání studánek (‘The Opening of the Springs’), in addition to narrator, three soloists and female chorus, requires only two violins, viola and piano, while Romance z pampelišek (‘Romance of the Dandelions’) requires soprano and tenor soloists, mixed choir and ‘drumming on chair’, and Mikeš z hor (‘Mikeš of the Mountains’) is scored for soprano and tenor soloists, mixed choir, two violins, viola and piano.

Narration in musical compositions is always a challenge, and in Otvírání studánek I do not really feel that Martinů rose to it. The dramatic thread conjured by the wonderfully colourful musical episodes is constantly slowed by the narrator, who is no Cocteau. Romance z pampelišek, on the other hand, is a delightful pastoral evocation of love, with some outstanding choral writing. Is it possible that this outstanding performance of such a rewarding work might inspire choirs in Western Europe to take it up (the chair drumming may even be an added incentive)? Mikeš z hor is another sophisticated riot of colour, utterly engaging in its directness, and the more moving when one remembers that it was written in the year of the composer’s death.

I cannot imagine these cantatas being better performed or recorded than here; Lukáš Vasilek is an outstanding conductor, and the Prague Philharmonic Choir respond to his every interpretative intuition. Very highly recommended.