maart 2017
Tchaikovsky: Symphonies Nos. 3, 4 & 6
Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v. Vasily Petrenko
Tsjaikovski-symfonieën in deze tijd, twee maanden op rij? Ik bied geen excuses aan (het zijn trouwens verschillende symfonieën) – Petrenko’s inmiddels complete cyclus is een prestatie die alle lof verdient.
Deze release completeert Vasily Petrenko's indrukwekkende Tchaikovsky-symfoniecyclus met het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra voor Onyx, en maakt de vroege belofte van de set van vorig jaar met nr. 1, 2 en 5 (8/16) helemaal waar, wat mijn nominatie was voor Critics' Choice in 2016. Petrenko's snelle en furieuze aanpak betaalt zich opnieuw uit met verkwikkende uitvoeringen die de Russische somberheid verdrijven. Het RLPO speelt zich helemaal uit en moet worden gerekend tot een van de beste 'Russische orkesten' in het Verenigd Koninkrijk van vandaag.
Het is geen verrassing dat Petrenko's Vierde een bloedstollende rit is, snel met dramatische haarspelddynamiek. De koperblazers van Liverpool zijn indrukwekkend in de openingsfanfare 'Fate', hoewel niet zo schurend als Yevgeny Mravinsky's Leningrad Phil, nog steeds de maatstaf voor de laatste drie symfonieën.
Petrenko laat de beweging op golven van nerveuze angst en emotie op het hart voortbewegen. De cantabile hobo in het tweede deel is prachtig gebeeldhouwd, maar blijft altijd in beweging. Petrenko leidt een bliksemsnel pizzicato Scherzo – als oogverblindend uitgevoerde pirouettes – onderbroken door bucolische houtblazers. De finale barst los en is slordig snel, maar dreigt nooit helemaal uit de hand te lopen, terwijl een razende Mravinsky op het randje balanceert.
Petrenko haast zich aanvankelijk naar de Pathétique, hoewel Semyon Bychkov meer spanning vindt in zijn recente verslag, waarbij de strijkers van de Tsjechische Filharmonie dringender fretelen in de passages die doen denken aan Hermans getroebleerde geest in The Queen of Spades. Petrenko ontspant zich in het Andante-gedeelte van het eerste deel (4'21"), precies op het punt waar Bychkov naar voren veegt – contrasterende benaderingen.
Nadat de klarinet en basklarinet – geen fagot voor de laatste vier achtste noten van die frase – naar beneden kronkelen tot Tsjaikovski's beruchte pppppp-markering, is de kracht die Petrenko ontketent in het Allegro vivo dat volgt (op 9'47") verbazingwekkend.
De scheve 5/4-wals is licht buiten adem – op een verkwikkende manier – en de bossige mars heeft een enorme punch. Petrenko stort zich direct op de finale, die noch zo koortsachtig is als Mravinsky's opwindende lezing, noch zo snel als Bychkov's recente heroverweging. Het is echter ontroerend gedaan, lagere houtblazers en strijkers maken opnieuw indruk, koperblazers bouwen op naar een mooi hoogtepunt (8'09") voordat het gestaag afneemt en in de vergetelheid verdwijnt.
De echte vreugde in deze set komt via de Derde symfonie, die vanwege de polacca-finale twijfelachtig de bijnaam Poolse krijgt. Het is de minst uitgevoerde symfonie van Tsjaikovski in concert. Sterker nog, je zult het eerder tegenkomen bij het ballet dan in de concertzaal, omdat het grootste deel ervan wordt gebruikt als onderdeel van de partituur voor Balanchines Jewels (Diamonds) en MacMillans Anastasia, die beide deel uitmaken van het huidige seizoen van The Royal Ballet. Het is met gemak de meest dansachtige symfonie van de componist. Petrenko biedt een schitterende lezing, sprankelend van keizerlijke glans.
Na een statige marcia funebre-introductie, de accelerando in het Allegro brillante-gedeelte (vanaf 3'09") zit vol verwachting, begroet door veerkrachtige ritmes die perfect zijn om op te dansen. Dit is echt Tsjaikovski's spel dat barst van de zonneschijn, de strijkers imiteren getokkelde balalaika's (7'25"). Petrenko laat Valery Gergievs LSO Live-verslag traag klinken, met een bijzonder opwindende coda in het eerste deel (vanaf 12'50").
Net als Schumanns Rijnlandse symfonie bestaat Tsjaikovski's Derde uit vijf delen, wat betekent dat er twee snellere 'scherzo'-achtige binnendelen zijn. Na de première van de Derde schreef Tsjaikovski bescheiden aan Rimski-Korsakov: 'Het lijkt mij dat de symfonie geen enkel bijzonder succesvol idee presenteert, maar technisch gezien is het een stap vooruit. Ik ben vooral tevreden met het eerste deel en beide scherzo's, waarvan het tweede erg moeilijk is.' De Alla tedesca trippelt langs sierlijke, zorgeloze lijnen die tussen fluit en strijkers worden uitgewisseld, terwijl de houtblazers van RLPO borrelen en kabbelen als een speelse bergstroom in het vrolijke Allegro vivo vierde deel. Tussen hen in mijmert een treurige fagot in het Andante elegiaco, maar Petrenko houdt het altijd vloeiend met een fijn gevoel voor de vegende architectuur van het deel. De strijkers van RLPO zijn niet zo weelderig als hun LSO-tegenhangers, maar ze klinken hier behoorlijk glorieus. Er is veel pracht en praal in de finale, maar Petrenko laat de koperblazers nooit opdreunen.
Vladimir Jurowski en de London Philharmonic zijn bezig met een uitstekende evaluatie op hun eigen label, met alleen het tweede en derde deel nog te gaan. Maar met zijn uitstekende Manfred op Naxos als aanvulling, beveel ik Petrenko’s aan als de beste moderne cyclus van Tsjaikovski’s symfonieën die momenteel beschikbaar is.
This release completes Vasily Petrenko’s impressive Tchaikovsky symphony cycle with the Royal Liverpool Philharmonic Orchestra for Onyx, entirely living up to the early promise offered by last year’s set of Nos 1, 2 and 5 (8/16), which was my nomination for Critics’ Choice in 2016. Petrenko’s fast and furious approach once again pays off with invigorating performances which dispel Russian gloom. The RLPO play their socks off and must rank as one of the finest ‘Russian orchestras’ in the UK today.
It’s no surprise that Petrenko’s Fourth is a white-knuckle ride, speedy with dramatic hairpin dynamics. The Liverpool brass are imposing in the opening ‘Fate’ fanfare, although not quite as abrasive as Yevgeny Mravinsky’s Leningrad Phil, still the benchmark for the final three symphonies.
Petrenko bustles the movement along on waves of nervous anxiety and heart-on-sleeve emotion. The cantabile oboe in the second movement is beautifully sculpted but is always kept on the move. Petrenko leads a lightning fast pizzicato Scherzo – like dazzlingly executed pirouettes – interrupted by bucolic woodwinds. The finale bursts in and is helter-skelter fast, but never quite threatens to spiral out of control, whereas a frenzied Mravinsky teeters on the very brink.
Petrenko initially hurries into the Pathétique, although Semyon Bychkov finds more tension in his recent account, the Czech Philharmonic strings fretting more urgently in the passages reminiscent of Herman’s troubled mind in The Queen of Spades. Petrenko relaxes into the Andante section of the first movement (4'21"), just at the point where Bychkov sweeps forward – contrasting approcahes.
After the clarinet and bass clarinet – no bassoon for the final four quavers of that phrase – coil down to Tchaikovsky’s notorious pppppp marking, the power Petrenko unleashes in the Allegro vivo which follows (at 9'47") is startling.
The lopsided 5/4 Waltz is slightly breathless – in an invigorating way – and the bushy-tailed March packs a tremendous punch. Petrenko launches straight into the finale, which is neither as fevered as Mravinsky’s electrifying reading nor as fast as Bychkov’s recent rethinking. It’s movingly done, though, lower woodwinds and strings again impressing, brass building to a fine climax (8'09") before the steady decline and fade into oblivion.
The real joy in this set comes via the Third Symphony, dubiously nicknamed the Polish on account of its polacca finale. It’s the least performed of Tchaikovsky’s symphonies in concert. In fact, you’re more likely to encounter it at the ballet than in the concert hall, as most of it is used as part of the score to Balanchine’s Jewels (Diamonds) and MacMillan’s Anastasia, both of which form part of The Royal Ballet’s current season. It’s easily the most dance-like of the composer’s symphonies. Petrenko offers a coruscating reading, sparkling with imperial brilliance.
After a stately marcia funebre introduction, the accelerando into the Allegro brillante section (from 3'09") is full of anticipation, greeted by springy rhythms perfect for dancing. This really is Tchaikovsky-playing that bursts with sunshine, the strings imitating strummed balalaikas (7'25"). Petrenko makes Valery Gergiev’s LSO Live account sound sluggish, with an especially thrilling first-movement coda (from 12'50").
Like Schumann’s Rhenish Symphony, Tchaikovsky’s Third is in five movements, which means there are two faster ‘scherzo’-type inner movements. After the Third’s premiere, Tchaikovsky modestly wrote to Rimsky-Korsakov: ‘It seems to me that the Symphony does not present any particularly successful idea, but technically it’s a step forward. Above all I’m satisfied with the first movement and both scherzos, the second of which is very difficult.’ The Alla tedesca trips along daintily, carefree lines exchanged between flute and strings, while the RLPO woodwinds burble and ripple like a playful mountain stream in the jaunty Allegro vivo fourth movement. In between them, a lugubrious bassoon ponders in the Andante elegiaco, but Petrenko always keeps it fluid with a fine sense of the movement’s sweeping architecture. The RLPO strings aren’t as lush as their LSO counterparts but they sound quite glorious here. There is plenty of pomp in the finale, but Petrenko never allows the brass to bludgeon.
Vladimir Jurowski and the London Philharmonic are in the midst of an excellent survey on their own label, with just the Second and Third to come. However, with his excellent Manfred on Naxos thrown in as a supplement, I commend Petrenko’s as the finest modern cycle of Tchaikovsky’s symphonies currently available.