januari 2017
Bach: Cantatas 54, 82 & 170
Iestyn Davies & Arcangelo o.l.v. Jonathan Cohen
Davies, een van de meest geprezen countertenors van vandaag de dag, laat de kunst en schoonheid van de stem horen waar hij bekend om is geworden, en werkt opnieuw samen met de fantastische Arcangelo.
De vraag is niet of, maar wanneer een vooraanstaande countertenor besluit de Bach solo altcantates op te nemen. De catalogus biedt een opmerkelijk scala aan individuele vocale timbres die interpretatieve parameters in een verrassende mate lijken te beïnvloeden. Denk aan Alfred Dellers kleine, zwevende lijnen die prachtige toespelingen onthullen in Cantates nrs. 54 en 170 (met de jonge Leonhardt en Harnoncourt en hun toekomstige echtgenotes) die de historische wateren testen in de vroege jaren 1950 (Vanguard). Aan het andere uiterste projecteert Andreas Scholl zijn honingzoete en flexibele instrument met een rijk compromisloze projectie (Harmonia Mundi, 5/98).
Iestyn Davies bevindt zich ergens tussen de twee in en toch is hij niet minder onderscheidend in persoonlijkheid en muzikale ambitie. Jonathan Cohens verkwikkende regie van de eersteklas Arcangelo en Davies' buitengewoon onderzoekende benadering zorgen voor een gelukkige balans tussen abstract genot en retorische flair. Bijvoorbeeld, in het middelpunt van nr. 170, ‘Wie jammern’ – een wereld die op zijn kop wordt gezet door Satan – wordt desoriëntatie meer overgebracht door een pestachtige jeuk dan door de neiging om de beeldspraak te overdrijven. Er zijn een paar onrustige momenten in nr. 170 en er zijn meer hechte lezingen geweest tussen zanger en obligaat orgel, maar het kristalheldere karakter hier is origineel en aangrijpend.
Cantate nr. 54 bevindt zich in de kleine overgebleven groep Weimar-cantates waarin de stem, althans emblematisch, als primus inter pares zit in de motettraditie van Bachs voorouders uit de late 17e eeuw. Davies en Cohen geven weinig ruimte aan emotionele verwennerij, zoals zo vaak het geval kan zijn. Wat volgt is een zeer verfijnd essay van prachtig gearticuleerde zang en spel; het naar voren leunende tempo lijkt nooit hectisch, met het openingsdeel zo vastberaden als Bach duidelijk bedoelt.
De minst bekende altcantate, nr. 35, vormt doorgaans het trio, maar Davies laat dit achterwege en kiest voor Ich habe genug. Hoewel het ogenschijnlijk een gevierde bascantate is (die de componist heeft bewerkt voor sopraan en fluit), werkt de overgang naar alt verbazingwekkend goed, maar dat komt alleen doordat de solist zo uitzonderlijk goed is. ‘Schlummert ein’ met enkele strijkers is diep ontroerend, omlijst door het soepele en poëtische hobospel van Katharina Spreckelsen.
Twee rossige sinfonia's – bewerkingen van de Brandenburgs – zorgen voor aangenaam kleurrijke en levendige intermezzo's. Toch ligt de dominante deugd in deze fijne samenwerking tussen de uitstekende Davies en Arcangelo in een onsentimentele scherpzinnigheid, geruststellend in zijn intelligentie en diepe gevoeligheid.
The question is not if but when a distinguished countertenor decides to record the Bach solo alto cantatas. The catalogue offers a remarkable range of individual vocal timbres which seem to influence interpretative parameters to a startling degree. One thinks of Alfred Deller’s small, floating lines unveiling exquisite intimations in Cantatas Nos 54 and 170 (with the young Leonhardt and Harnoncourt and their future wives) testing the historical waters in the early 1950s (Vanguard). At the other extreme, Andreas Scholl projects his honeyed and flexible instrument with richly uncompromising projection (Harmonia Mundi, 5/98).
Iestyn Davies falls somewhere in between the two and yet he is no less distinctive in personality and musical ambition. Jonathan Cohen’s invigorating direction of the top notch Arcangelo and Davies’s extraordinarily questing approach make for a happy balance between abstract delight and rhetorical flair. For example, in the centrepiece of No 170, ‘Wie jammern’ – a world turned upside down by Satan – disorientation is conveyed more by a plague-like itchiness than by the tendency to over-emphasise the imagery. There are a few unsettled moments in No 170 and there have been more close-knit readings between singer and obbligato organ, but the crystalline character here is original and affecting.
Cantata No 54 sits within the small surviving group of Weimar cantatas in which the voice, emblematically at least, sits as primus inter pares in the motet tradition of Bach’s late-17th-century forebears. Davies and Cohen give little quarter to emotional indulgence, as can so often be the case. What ensues is a highly refined essay of beautifully articulated singing and playing; the forward-leaning tempo never appears frenetic, with the opening movement as resolute as Bach clearly intends.
The least well-known alto cantata, No 35, usually makes up the trio but Davies forsakes this and plumps for Ich habe genug. If ostensibly a celebrated bass cantata (which the composer reworked for soprano and flute), the transition to alto works astonishingly well, but only because the soloist is so exceptionally accomplished. ‘Schlummert ein’ with single strings is deeply moving, framed by the supple and poetic oboe-playing of Katharina Spreckelsen.
Two ruddy sinfonias – reworkings of the Brandenburgs – provide agreeably colourful and vivacious interludes. Yet the dominant virtue in this fine collaboration between the outstanding Davies and Arcangelo lies in an unsentimental perspicacity, reassuring in its intelligence and deep sensitivity