Awards Issue 2017

Brahms: Piano Pieces & Sonata No. 3

Nelson Freire

Dit is muziek waar Freire, een van de meest continu verrijkende pianisten van onze tijd, al lang mee leeft. Het resultaat is een Brahms-opname die criticus Harriet Smith geen twijfel laat bestaan ​​over zijn, en Freires, genialiteit.

Brahms' Derde Sonate is al sinds het begin een visitekaartje voor Nelson Freire - voor zijn afscheidsrecital in Rio de Janeiro op 14-jarige leeftijd en voor zijn debuutrecital-LP voor CBS op 22-jarige leeftijd. En nu, 50 jaar na die release, is hij teruggekeerd naar het stuk. Als Freire een doorsnee pianist was (hoe belachelijk dat ook is), zou je verwachten dat de 72-jarige een afname van zijn technische aplomb zou vertonen, maar een toename in ernst en diepgang. Niets daarvan - wat interessant is, is hoe fundamenteel vergelijkbaar deze lezingen zijn. Terugkerend naar zijn eerdere opname, word je opnieuw getroffen door zijn volwassenheid, met zijn combinatie van adel en een onfeilbaar gevoel voor tempo. Het enige grote verschil in timing is dat hij in het eerste deel nu de herhaling van de expositie ziet.

Freires geluid is altijd al een wonder geweest: zelfs op vol volume en volle toeren is er geen spoor van percussiviteit in zijn toon - sample gewoon de ontwikkeling van het eerste deel; of de manier waarop de melodie van het intermezzo-achtige langzame deel bijna onbezorgd uit de textuur wordt geplukt (waar de eerdere versie elegant was, is deze volkomen helder). Als de duizelingwekkende onvoorspelbaarheid van de finale in 1967 net iets meer ontwricht is, heeft deze nieuwere versie niets aan speelsheid verloren. Freires enthousiasme voor dit stuk is voelbaar onverminderd en wat een vreugde is het.

Hij volgt de sonate op met een boeket van latere stukken van Brahms. Vanaf Op 76 geniet hij van de etherische opening van No 3 (minder vrij met rubato dan de duivels weelderige Volodos) en vindt hij een diepgang in het liedrijke No 4. Dat is een kwaliteit die hij ook onthult in het tweede van de Op 117 stukken, terwijl de presto Capriccio die Op 116 opent energie heeft zonder ooit gehaast te lijken, Freire vertolkt Brahms' rijke texturen met een gemakkelijke beheersing.

Hoogtepunten zijn er veel - het spijtige duet van het middendeel van Op 118 No 2 of de manier waarop hij de Ballade, Op 118 No 3 zo rustig afsluit. Zijn aanpak verschilt van Volodos in Op 118, maar is niet minder meeslepend. Ik hoop dat de opname van de laatste werken, Op. 119, niet betekent dat Freire klaar is met deze componist: ze zijn overal aangeraakt met een onontkoombare schoonheid zonder de minste mate van zelfbewustzijn. No. 1 trekt je naar binnen, ontvouwt zich met volledige natuurlijkheid, spint lijnen uit de lucht, terwijl het kletsende No. 3 prachtig levendig is. Freire geeft No. 4 niet alleen kracht en vurigheid, maar ook een bijna symfonische pracht in zijn kleuring, waarbij het binnenste gedeelte een ontspannen kwaliteit heeft voordat het snel wordt verbannen. Als toegift krijgen we een heerlijk evenwichtige lezing van de Wals, Op. 39 No. 15. Genoeg bijvoeglijke naamwoorden. Ga het kopen en zet het op je planken naast Volodos.

Brahms’s Third Sonata has been a calling card for Nelson Freire since the earliest days – for his farewell recital in Rio de Janeiro aged 14 and for his debut recital LP for CBS aged 22. And now, 50 years after that release, he has returned to the piece. Were Freire your average kind of pianist (ludicrous notion though that is), you might anticipate that the 72-year-old would display a diminution of technical aplomb but an increase in gravitas and depth. Not a bit of it – what’s interesting is how fundamentally similar these readings are. Returning to his earlier recording, you’re struck anew at its maturity, with its combination of nobility and an unerring sense of pacing. The only major difference in timings is because in the first movement he now observes the exposition repeat.

Freire’s sound has always been a thing of wonder: even at full volume and full tilt there’s no hint of percussiveness in his tone – just sample the development of the first movement; or the way the melody of the intermezzo-like slow movement is plucked almost insouciantly out of the texture (where the earlier version was elegant, this is utterly luminous). If the dizzy unpredictability of the finale is just a shade more unhinged in 1967, this newer one has lost nothing in playfulness. Freire’s zest for this piece is palpably undimmed and what a joy it is.

He follows the sonata with a bouquet of Brahms’s later pieces. From Op 76, he relishes the ethereal opening of No 3 (less free with rubato than the devilishly luxuriant Volodos) and finds a profundity to the songful No 4. That’s a quality he reveals in the second of the Op 117 pieces, too, while the presto Capriccio that opens Op 116 has energy without ever seeming rushed, Freire voicing Brahms’s rich textures with an easeful mastery.

Highlights are many – the regret-filled duet of the middle section of Op 118 No 2 or the way he brings to such a quiet close the Ballade, Op 118 No 3. He is different in his approach from Volodos in Op 118 but no less compelling. I hope the inclusion of the final works, Op 119, is not an indication that Freire is done with this composer: they are touched everywhere with an ineluctable beauty without the slightest degree of self-consciousness. No 1 draws you in, unfolding with complete naturalness, spinning lines out of air, while the chattering No 3 is superbly vivid. Freire gives No 4 not only strength and fervency but an almost symphonic splendour in its colouring, the inner section having an easeful quality before being quickly banished. By way of an encore, we get a deliciously poised reading of the Waltz, Op 39 No 15. Enough adjectives. Go and buy it, and set it on your shelves next to Volodos.