februari 2018

Vivaldi & Bach: The Concertos for Recorder & Preludes

Stefan Temmingh & Capricornus Ensemble Basel

Vrolijk, sierlijk en vaardig – en gepresenteerd in een doordachte context – is Stefan Temminghs spel van deze Vivaldi-concerten een aangename triomf.

Aangezien elke nieuwe opname van Vivaldi’s zes blokfluitconcerten onvermijdelijk de vraag ‘Waarom?’ oproept, valt dit nieuwe aanbod van de Nederlandse blokfluitist Stefan Temmingh op door deze vraag rechtstreeks te beantwoorden in zijn boekje. Temmingh herinnert ons aan de ongeëvenaardheid van dit kernrepertoire in vergelijking met het 18e-eeuwse blokfluitrepertoire en beweert dat het ‘gewoonweg ondenkbaar’ is dat blokfluitisten er geen eigen ideeën over hebben, voordat hij concludeert: ‘Het was voor mij volkomen vanzelfsprekend dat ik mijn eigen interpretaties zou opnemen … en een kwestie van het hart.’ Een zelfverzekerde entree dus. Ik heb nog nooit eerder zo’n reeks interpretaties gehoord, waardoor ik elk concert voor het eerst hoorde.

De slimme programmering helpt, omdat de Vivaldi-concerten elk worden omlijst door Bach-preludes; een hulpmiddel dat niet alleen als paletreiniger fungeert, maar ons ook herinnert aan Bachs bewondering voor Vivaldi, en inderdaad aan de bereidheid van beide mannen om sacrale en seculiere muzikale ideeën te mengen.

Zelfs zonder zulke leestekens zou de Vivaldi's opeenvolgende nieuwe werelden hebben geboden dankzij de pure originaliteit van Temminghs aanpak. De hoekstenen zijn de extramuzikale verhalen die hij voor elk concert heeft bedacht, waarbij hij elk concert effectief behandelt als een mini-opera in drie bedrijven in de geest van De vier jaargetijden. Zo heeft hij de melancholie in c-klein van RV441 gelezen als sacrale gedachten van Vivaldi, de priester die componist werd, het vreemde thema van zeven maten in het laatste deel is misschien zelfs een verwijzing naar de zeven sacramenten of Zeven hoofdzonden. Zijn pastorale verbeeldingen op RV442 volgen, het bucolische gevoel wordt benadrukt door een continuo-combinatie van drievoudige harp, luit en het citerachtige psalterium.

In feite is de aanwezigheid van een paar ongebruikelijkere klankkleuren in de continuo-secties van de zes concerten een van de meest opvallende kenmerken van de opname, omdat Temmingh niet alleen uit de standaardopties heeft gekozen, maar ook heeft overwogen wat Vivaldi tot zijn beschikking had en wat zou passen bij de ‘leer van affecties’. Dus, aangezien we weten dat er een psalterium was in het Ospedale della Pietà, waarom zouden we er dan geen gebruiken? Op dezelfde manier vereist de kerkvroomheid van RV441 orgel en harp, terwijl de denkbeeldige dorpsband van RV312 rijp is voor drievoudige harp, theorbe en gitaar.

Het spel is ook van topklasse. Temminghs virtuositeit is adembenemend vloeiend en moeiteloos, en hij betreedt duidelijk een nieuwe wereld voor elk van zijn ‘mini-opera’s’. Het Capricornus Consort is ondertussen lichtvoetig in hun dans, Vivaldi's pulserende ritmes zijn nooit overdreven gearticuleerd, zelfs niet in de verleiding van de gitaarstrums van de dorpsband van RV312's laatste Allegro.

Even opvallend is de versieringen. Temmingh's wetenschappelijke aanwijzingen omvatten het partituur van een van Vivaldi's weeshuisleerlingen (misschien gekopieerd met Vivaldi op haar schouder?), wiens weelderige versieringen vaak een breder bereik beslaan dan zelfs de originele melodieën. Dit is precies wat is geleverd voor RV443's ornamenteel-vragende Largo, Domen Marincic's onlangs geschreven, fantastisch bloemrijke versieringen die van Temmingh's lippen opstijgen voor al hun waarde.

Dit is echt een Vivaldi blokfluitconcertcollectie in een klasse apart. (Oh, en ik hou ook van zijn bloemen ...)

Given that any new recording of Vivaldi’s six recorder concertos inevitably prompts the question ‘Why?’, this new offering from the Dutch recorder player Stefan Temmingh stands out for meeting this question square-on in his booklet notes. Reminding us of this core repertoire’s peerlessness among the 18th-century recorder repertory, Temmingh asserts it to be ‘simply inconceivable’ for recorder players not to have their own ideas about them, before concluding: ‘It was absolutely self-evident to me that I should record my own interpretations … and a matter of the heart.’ So a confident entrance. Indeed, never before have I heard such a clutch of interpretations which have had me hearing each concerto as if for the first time.

The clever programming helps, because the Vivaldi concertos are each framed by Bach preludes; a device that not only functions as a palette-cleanser but also reminds us of Bach’s admiration of Vivaldi, and indeed of both men’s willingness to mix sacred and secular musical ideas.

Even without such punctuations the Vivaldis would have offered up successive new worlds thanks to the sheer originality of Temmingh’s approach. The cornerstones are the extramusical narratives he’s thought up for each concerto, effectively treating each as a three-act mini-opera in the spirit of The Four Seasons. For instance, he’s read the C minor melancholy of RV441 as sacred thoughts from Vivaldi the priest-turned-composer, its final movement’s strange seven-bar theme even perhaps a reference to the seven sacraments or Seven Deadly Sins. His pastoral imaginings on RV442 follow, its bucolic feel emphasised by a continuo combination of triple harp, lute and the zither-like psaltery.

In fact, the presence of a few more unusual timbres across the six concertos’ continuo sections is one of the recording’s most striking features, because rather than simply choosing from the standard options, Temmingh has considered both what would have been available to Vivaldi and what might fit with the ‘doctrine of affections’. Thus, given that we know there was a psaltery at the Ospedale della Pietà, why not use one? Likewise, the church piety of RV441 demands organ and harp, while the imagined village band of RV312 is ripe for triple harp, theorbo and guitar.

The playing is top-drawer too. Temmingh’s virtuosity is breathtakingly fluid and effortless, and he clearly enters a new world for each of his ‘mini-operas’. The Capricornus Consort, meanwhile, are light-footed in their dance, Vivaldi’s pulsing rhythms never over-articulated even in the temptation of the village-band guitar strums of RV312’s final Allegro.

Equally striking is the ornamentation. Temmingh’s scholarly cues have included the part-book of one of Vivaldi’s orphanage pupils (perhaps copied with Vivaldi at her shoulder?), whose sumptuous ornamentations often occupy a wider range than even the original melodies. This is exactly what’s delivered for RV443’s ornamentally asking-for-it Largo, Domen Marincic’s recently penned, fantastically florid embellishments soaring from Temmingh’s lips for all their worth.

This really is a Vivaldi recorder concerto collection in a class of its own. (Oh, and I also love his florals …)