februari 2018

Mozart: Piano Concertos Nos. 25 & 27

Piotr Anderszewski & Chamber Orchestra of Europe

De twee voorgaande Mozartconcerten van Piotr Anderszewski waren fascinerend om naar te luisteren, en deze combinatie van nr. 25 en 27 vormt daarop geen uitzondering.

Ik vraag me af of Piotr Anderszewski van plan is om alle grote pianoconcerten van Mozart op te nemen. Dit is zijn derde dergelijke koppeling; de eerste verscheen in 2002 (nr. 21 en 24 – 4/02), dus als hij zo doorgaat, is hij ongeveer 80 tegen de tijd dat hij klaar is. Zijn opnames worden ook steeds beter – ze begonnen hoe dan ook op een opmerkelijk niveau – dus Mozartianen kunnen nog tientallen jaren van traktaties verwachten, hoe fragmentarisch we ze ook gevoerd krijgen.

Anderszewski combineert gewoonlijk een lyrisch werk met een dramatischer werk: de alomtegenwoordige C majeur, ooit onuitwisbaar geassocieerd met een Zweedse film, versus de met klarinet doordrenkte Sturm und Drang C mineur, vier jaar later gevolgd door de serene G majeur, nr. 17, tegenover de geagiteerde D mineur, nr. 20 (5/06). Hier is het allerlaatste concerto – vaak omschreven als ‘herfst’ of ‘afscheidsconcert’, gezien de nabijheid van Mozarts dood (hoewel het misschien wel drie jaar eerder is begonnen) – voorafgegaan door het triomfantelijke werk in C majeur waarvan het hoofdmotief bijna de Marseillaise lijkt te citeren. Vaak wordt gedacht dat deze een afwijking betekenen van de quasi-operatische ensembleconstructie van de reeks concerten uit het midden van de jaren 1780, en dat er een meer discursieve ontvouwing plaatsvindt in K503 en een eenvoudiger liedachtige in K595. Niettemin laat het prachtige spel van het Chamber Orchestra of Europe zien hoe volledig het eerdere werk, met name, wordt gedomineerd door houtblazersconversatie en dat het niet al te ver verwant kan zijn aan de klankwereld van Figaro’s ‘Non più andrai’.

Anderszewski’s piano staat er middenin, ondersteunend, kletsend in passagewerk, nooit een keer de schijnwerpers opeisend ten koste van zijn solisten op het eerste bureau, en zachtjes tegen de pols trekkend om maximaal karakter uit de muziek te halen zonder de vormvaste contouren ervan in gevaar te brengen. Hij is zich ook bewust van de delicate schaduwwerking van deze werken, die bijvoorbeeld anderhalve minuut langer duurt dan Maria João Pires (met Abbado) over het langzame deel van K595; het gevoel van ontzagwekkende stilte dat hij hier bereikt, contrasteert met haar relatief speelse benadering, en Anderszewski’s studioomstandigheden laten het COE beter tot zijn recht komen dan het Orchestra Mozart, dat in 2011 in concert werd opgenomen. Twee jaar na dat optreden van Pires hernam Martha Argerich K503 met dezelfde begeleiders; Anderszewski is in alles behalve de finale breder dan de Argentijn en levert hier zijn eigen cadens voor het eerste deel, die past bij de majesteit van de omgeving, maar brutaal aan de grenzen van het harmonische fatsoen van de 18e eeuw draait. (Bij gebrek aan een echte Mozart-cadens voor K503 gebruikt Argerich er een van haar leraar Friedrich Gulda.)

Er zijn hier zoveel momenten die een glimlach op het gezicht van een verveelde Mozartian toveren: kleine terughoudendheid, vleugjes versiering, dat magische moment in de langzame beweging van K595 waar het lied van de piano alleen wordt overschaduwd door fluit en violen, hier voortreffelijk uitgevoerd. U krijgt misschien de indruk dat ik deze plaat wel aardig vind. Ik zou niet (kunnen) zonder opnamen van andere langdurige favoriete pianisten (twee van hen worden hierboven genoemd); maar Anderszewski is dan ook een favoriete pianist, en zijn koppeling sluit zich aan bij die van hen zonder angst voor compromissen.

I wonder if Piotr Anderszewski has it in mind to record all of Mozart’s major piano concertos. This is his third such coupling; the first appeared in 2002 (Nos 21 and 24 – 4/02), so at this rate he’ll be about 80 by the time he finishes. His recordings keep on getting better and better, too – having anyway started out at a remarkable standard – so Mozartians may well be in for decades of treats to come, however piecemeal we are fed them.

Anderszewski habitually pairs a lyrical work with a more dramatic one: the ubiquitous C major, once indelibly associated with a Swedish film, versus the clarinet-imbued Sturm und Drang C minor, followed four years later by the serene G major, No 17, set against the agitated D minor, No 20 (5/06). Here it is the very last concerto – often described as ‘autumnal’ or ‘valedictory’, given its proximity to Mozart’s death (although it may have been started up to three years earlier) – prefaced by the triumphant C major work whose chief motif seems almost to quote the Marseillaise. These have often been thought to signal a departure from the quasi-operatic-ensemble construction of the run of concertos from the mid-1780s, moving towards a more discursive unfolding in K503 and a more simply songlike one in K595. Nevertheless, the wonderful playing of the Chamber Orchestra of Europe shows just how fully the earlier work, especially, is dominated by woodwind conversation and that it can’t be too distantly related to the sound world of Figaro’s ‘Non più andrai’.

Anderszewski’s piano is right there in the middle of it, supporting, chattering away in passagework, never once hogging the spotlight at the expense of his first-desk soloists, and pulling gently against the pulse to coax maximum character from the music without compromising its shapely contours. He is aware, too, of the delicate shading of these works, taking, for example, a minute and a half longer than Maria João Pires (with Abbado) over K595’s slow movement; the sense of awed stillness he achieves here contrasts with her comparatively playful approach, and Anderszewski’s studio conditions show off the COE more finely than the Orchestra Mozart, recorded in concert in 2011. Two years after that Pires performance, Martha Argerich revisited K503 with the same accompanists; Anderszewski is broader in all but the finale than the Argentinian and here provides his own first-movement cadenza, which matches the majesty of its surroundings while tweaking cheekily at the bounds of 18th-century harmonic propriety. (In the absence of a genuine Mozart cadenza for K503, Argerich uses one by her teacher Friedrich Gulda.)

There are so many moments here that bring a smile to a jaded Mozartian’s face: little holdings back, touches of ornamentation, that magical moment in K595’s slow movement where the piano’s song is shadowed only by flute and violins, exquisitely done here. You may be getting the impression that I rather like this record. I wouldn’t (couldn’t) go without recordings by other longtime favourite pianists (two of whom are invoked above); but then, Anderszewski is a favourite pianist too, and his coupling joins theirs without fear of compromise.