maart 2018
Alfred Schnittke & Arvo Pärt: Choral Works
Estonian Philharmonic Chamber Choir o.l.v. Kaspars Putni
Volgens criticus Ivan Moody is dit mogelijk de beste opname tot nu toe van een van de technisch meest uitdagende werken uit het koorrepertoire.
Schnittke's Psalmen van Berouw vormen een van de technisch meest uitdagende werken in de hele koorliteratuur (ik heb ze zelf gedirigeerd en heb er alle vertrouwen in). Noten en akkoorden moeten uit de lucht worden geplukt in de vreemdste harmonische omgevingen; er zijn lijnen van enorme hoekigheid, dicht chromatische akkoorden en steeds veranderende maatsoorten. Dat laatste komt omdat ze volledig worden gedicteerd door de teksten, die in feite geen psalmen zijn, maar spirituele meditaties over berouw uit de 16e eeuw: om deze reden zou een betere versie van de titel van het werk (Stikhi pokayannye) 'Berouwvolle Verzen' zijn, de aanduiding die zal worden gebruikt in de nieuwe versie die zal worden uitgegeven door de Schnittke Edition in Sint-Petersburg.
Dit is niet de eerste opname – er zijn er vier voor zover ik weet, waarvan de meest uitzonderlijke die van het Zweedse Radiokoor onder leiding van Tõnu Kaljuste (ECM, 5/99) is – maar het is misschien wel de beste. De Esten hebben altijd genoten van een warm, rijk geluid en een perfecte mix, en geleid door de uiterst precieze en dynamische Kaspars Putninš geven ze hier een werkelijk uitstekende vertolking die elke emotionele en spirituele nuance oppikt zonder concessies te doen aan technische perfectie. Momenten zoals de gloed van majeur-toonsoort licht in couplet 4 of het tempo van het verbluffende hoogtepunt aan het einde van couplet 5, gevolgd door het chromatische gezoem van de bovenstemmen dat couplet 6 opent, bezorgen je rillingen over je rug.
Dit werk heeft gewacht op koren die dit konden, omdat de technische uitdagingen niet het belangrijkste zijn aan deze muziek. Ze staan in dienst van de tekst, en hoewel het moeizaam verkregen is, is er troost te vinden in deze boetvaardige reflectie op leven en dood, het meest diepgaand geïllustreerd door de laatste beweging, die tekstloos is, en een van de meest diepzinnige mooie dingen die Schnittke ooit schreef.
Het koppelen van dit monumentale werk aan Pärts Magnificat en Nunc dimittis is een geïnspireerd idee, omdat ze van duisternis naar licht bewegen. De opname is superieur, helder en nooit te resonerend, en de boekjesnotities van Gavin Dixon zijn uitstekend.
Schnittke’s Psalms of Repentance constitute one of the most technically challenging works in the entire choral literature (having conducted them myself, I have total confidence in this assertion). Notes and chords must be plucked out of the air in the strangest of harmonic surroundings; there are lines of tremendous angularity, densely chromatic chords and ever-changing time signatures. The latter is because they are entirely dictated by the texts, which are not in fact psalms but spiritual meditations on repentance from the 16th century: for this reason, a better version of the work’s title (Stikhi pokayannye) would be ‘Penitential Verses’, the designation that will be used in the new version to be published by the Schnittke Edition in St Petersburg.
This is not the first recording – there are four to my knowledge, the most exceptional of which is that by the Swedish Radio Choir under Tõnu Kaljuste (ECM, 5/99) – but it may just be the best. The Estonians have always rejoiced in a warm, rich sound and perfect blend, and guided by the utterly precise and dynamic Kaspars Putninš they give here a truly outstanding rendition that picks up every emotional and spiritual nuance with no sacrifice of technical perfection. Moments such as the blaze of major-key light in verse 4 or the pacing of the astounding climax at the end of verse 5, followed by the chromatic buzzing of the upper voices that opens verse 6, send shivers down one’s spine.
This work has been waiting for choirs able to do this, because the technical challenges are not the most important thing about this music. They are there in the service of the text, and while it is hard-won, there is consolation to be found in this penitential reflection on life and death, illustrated most profoundly by the final movement, which is textless, and one of the most profoundly beautiful things Schnittke ever wrote.
Pairing this monumental work with Pärt’s Magnificat and Nunc dimittis is an inspired idea, moving as they do from darkness to light. The recording is superb, clear and never too resonant, and the booklet notes by Gavin Dixon are excellent