april 2018

Vaughan Williams: Symphonies Nos. 5 & 6

Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v. Andrew Manze

Andrew Manze besprak in het nummer van vorige maand zijn diepe en langdurige liefde voor de muziek van Vaughan Williams; dat inzicht werpt hier rijke vruchten af.

Dit is de derde opname in de cyclus van Vaughan Williams-symfonieën die Andrew Manze heeft gemaakt met Onyx en het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra. De eerste twee, met symfonieën nr. 2, 3, 4 en 8, toonden niet alleen Manzes veelzijdigheid en inzicht in deze monumenten van de Britse symfonische muziek uit de 20e eeuw, maar ook een echte genegenheid en sympathie voor het vruchtbare begrip van de componist voor vorm, architectuur en partituur. Deze nieuwe opname zet dat inzicht met verve voort. De helderheid van het orkestrale geluid, met name in de pointillistische orkestratie van de Vijfde, is dwingend (met name het Scherzo, waarvan het tempo Manze een extra adrenaline-injectie geeft).

Het eerste deel van de Vijfde is ook een opwindende interpretatie, met name in de manier waarop de ontwikkeling op natuurlijke wijze mag versnellen. Tegelijkertijd krijgt het 'gouden' tweede onderwerp in E majeur ruimte en weelde in het beoogde contrast met het meer onrustige, mysterieuze eerste onderwerp. Ook de Romanze heeft een weelde die fijn is gegradeerd. De opening is bijvoorbeeld bijna kamermuziekachtig in de lage strijkers, een geluid dat vervolgens geleidelijk mag groeien in de lange, lyrische alinea van Vaughan Williams. De reprise, vol met zacht genuanceerde tegenmelodieën, is diep ontroerend, net als de stralende slotmaten van de Passacaglia, waar het contrapunt van de verlossende 'alleluias' van de componist het werk tot een tedere, oprechte conclusie brengt, verbluffend uitgevoerd door de strijkers van de RLPO.

Het contrast van de gewelddadige gebaren van de Zesde symfonie zal altijd een schril contrast zijn na de diatonische vrede van de Vijfde, maar er is niet minder helderheid in de grotere orkestrale texturen of snelle strijkerspassages bij de opening, of het tweede onderwerp dat het voor de hand liggende 'galumphing'-karakter in andere opnamen verbergt. De herhaling met harp heeft een visionaire kwaliteit - een echt hoogtepunt van deze opname.

De brede architectuur van het meer onheilspellende tweede deel, met zijn onheilspellende koperblazers en zijtrommel, is zorgvuldig beoordeeld, zodat de cortège-achtige figuren in de trompetten een verontrustend gevoel van dreiging hebben wanneer ze terugkeren. Deze bijna intimiderende stemming zet zich voort in het demonische Scherzo. Hier is men werkelijk in staat om de genialiteit van Vaughan Williams als contrapuntist en als orkestrator te waarderen; dit is virtuoos materiaal, prachtig behandeld door dirigent en orkest. De indrukwekkende schaduw van het onderzoekende tweede deel vindt zijn natuurlijke conclusie in de onverbiddelijk sombere finale, waar Manze's controle over de griezelig gedempte dynamiek (niet weinig herinnerend aan Holst's 'Neptune') volmaakt wordt beheerd. Elke liefhebber van Vaughan Williams als symfonist zal deze opname buitengewoon de moeite waard vinden.

This is the third recording in the cycle of Vaughan Williams symphonies that Andrew Manze has made with Onyx and the Royal Liverpool Philharmonic Orchestra. The first two, featuring Symphonies Nos 2, 3, 4 and 8, demonstrated not only Manze’s versatility and insight into these monuments of 20th-century British symphonic music but also a real affection and sympathy for the composer’s fecund understanding of form, architecture and scoring. This new recording continues that insight with panache. The clarity of the orchestral sound, especially in the pointillistic orchestration of the Fifth, is compelling (the Scherzo in particular, whose tempo Manze gives an extra injection of adrenalin).

The first movement of the Fifth is also an exciting interpretation, notably in the way that the development is allowed to accelerate naturally. Yet, at the same time, the ‘golden’ second subject in E major is given space and luxuriance in its intended contrast to the more restive, mysterious first subject. The Romanze, too, has an opulence which is finely graded. The opening, for example, is almost chamber music-like in the lower strings, a sound which is then permitted to grow incrementally throughout Vaughan Williams’s long, lyrical paragraph. Its reprise, replete with gently nuanced countermelody, is deeply moving, as are the radiant closing bars of the Passacaglia, where the counterpoint of the composer’s redemptive ‘alleluias’ brings the work to a tender, heartfelt conclusion, stunningly executed by the strings of the RLPO.

The contrast of the violent gestures of the Sixth Symphony is always going to be a stark one after the diatonic peace of the Fifth, but there is no less clarity in the bigger orchestral textures or rapid string passagework at the opening, or the second subject which belies the obvious ‘galumphing’ character in other recordings. Its recapitulation with harp has a visionary quality – a real high point of this recording.

The broad architecture of the more ominous second movement, with its foreboding brass and side drum, is carefully judged so that the cortège-like figures in the trumpets have a disturbing sense of menace when they recur. This almost intimidating mood continues in the demonic Scherzo. Here one is truly able to appreciate the brilliance of Vaughan Williams as a contrapuntist and as an orchestrator; this is virtuoso stuff, splendidly handled by conductor and orchestra. The impressionable shadow of the probing second movement finds its natural conclusion in the unremittingly bleak finale, where Manze’s control of the eerily hushed dynamics (not a little reminiscent of Holst’s ‘Neptune’) is consummately managed. Any lover of Vaughan Williams as a symphonist will find this recording exceptionally rewarding.