mei 2018

Haydn: Piano Sonatas Nos. 32, 40, 49, 50

Paul Lewis

Als het interview met Paul Lewis van vorige maand uw interesse heeft gewekt voor wat hopelijk een lange Haydn-sonatereis zal worden, dan zal deze goed gekozen eerste set u niet teleurstellen!

Paul Lewis heeft eindelijk zijn aandacht op Haydn gericht. Hoera daarvoor, want het past uitstekend; het is ook duidelijk dat hij de ervaring van het werken met Alfred Brendel als jongeman heeft geabsorbeerd, en de resultaten zijn niets anders dan persoonlijk.

Voor deze eerste cd (er zullen er vast meer volgen) krijgen we vier meesterwerken die verschillende aspecten van de componist beslaan. We betreden Haydns wereld via de Es-sonate (nr. 49), waarvan de oppervlakkig luchtige stemming diepere gevoelens verhult, die duidelijk worden op het moment dat de muziek de mineur raakt. Je kunt Lewis af en toe horen vocaliseren, maar het is een heel kleinigheid die me zeker niet afleidde van zijn spel. Het uitgebreide langzame deel combineert de klassieke kalmte die in Brendels lezing te vinden is met een warmte van gevoel die heel ontroerend is.

Er zijn veel hoogtepunten, maar de B-mineursonate (nr. 32) is inderdaad speciaal, Lewis geniet van de taaie texturen, zonder de randen glad te strijken, wat de momenten waarop de toon verzacht des te effectiever maakt. In de finale Presto gaat hij niet helemaal los, maar biedt hij juist een grimmige vastberadenheid die duidelijk aansluit bij het eerste deel. Brendel is hier langzamer, maar roept nog steeds een felheid van intentie op die ook te vinden is in Andsnes' opname, naast welke de snellere Hamelin misschien een tikje te briljant klinkt, hoewel zijn helderheid verbazingwekkend is.

Het geniale van Haydns sonates is dat ze zoveel verschillende artistieke benaderingen kunnen aannemen. Lewis speelt de contrasten uit in het openingsdeel van de C majeur Sonate (nr. 50), vergeleken waarmee Hamelin relatief introvert is, hoewel beiden genieten van de buitengewone vlucht van fantasie waaraan Haydn zich overgeeft voor het begin van de recapitulatie. Hier vond ik Lewis' akoestiek echter een beetje te genereus, wat de impact van stilte in Haydns onregelmatige frasering enigszins wegneemt.

Lewis eindigt met de sonate in G majeur (nr. 40), waarvan de bescheiden lyriek de pure verbeeldingsvolle durf van wat komen gaat verbergt, waarbij de beweging een reeks variaties blijkt te zijn die majeur tegen mineur plaatst. Lewis biedt hier het volledige scala aan emoties, waarbij hij de weemoedige lucht van het thema in G majeur benadrukt in een rustig tempo (met negen minuten is deze beweging maar liefst tweeënhalve minuut langer dan die van Hamelin, waarvan het opgewekte tempo op een geheel andere manier effectief is). Bavouzet, altijd verleidelijk, bewandelt hier een middenweg. Haydn volgt dit op met een Presto, hoewel hij ma non troppo toevoegt. Hamelin is hier onmiskenbaar opwindend en zijn humor, net als zijn articulatie, is heerlijk droog, alsof hij het idee van virtuositeit zelf de grond in boort. Lewis, die de zaken in een iets rustiger tempo aanpakt, vindt een krachtigere joligheid en herinnert ons eraan hoeveel Beethoven van zijn voormalige leraar heeft geleerd.

Paul Lewis has finally turned his attention to Haydn. Hurray for that, for it’s a superb fit; it’s also clear that he has absorbed the experience of working with Alfred Brendel as a young man, and the results are nothing if not personal.

For this first disc (surely there will be more) we get four masterpieces that occupy different aspects of the composer. We enter Haydn’s world via the E flat Sonata (No 49), whose superficially flippant mood disguises deeper feelings, which become apparent the moment the music touches on the minor. You can occasionally hear Lewis vocalising but it’s a very minor matter that certainly didn’t distract me from his playing. The extended slow movement combines the Classical poise found in Brendel’s reading with a warmth of feeling that is very touching.

Highlights are many but the B minor Sonata (No 32) is special indeed, Lewis relishing its chewy textures, never smoothing over its edges, which makes the moments where there’s a softening of tone all the more effective. In the final Presto he doesn’t go hell for leather but instead offers a grim determination that connects it clearly to the first movement. Brendel is slower here but still conjures a ferocity of intent that can also be found in Andsnes’s recording, alongside which the faster Hamelin arguably sounds a touch too brilliant, though his clarity is astonishing.

The genius of Haydn’s sonatas is that they can take so many different artistic approaches. Lewis plays up the contrasts in the opening movement of the C major Sonata (No 50), compared to which Hamelin is comparatively introverted, though both delight in the extraordinary flight of fancy in which Haydn indulges before the start of the recapitulation. Here, though, I did find Lewis’s acoustic a bit over-generous, which slightly takes the edge off the impact of silence in Haydn’s irregular phrasing.

Lewis ends with the G major Sonata (No 40), whose unassuming lyricism conceals the sheer imaginative daring of what is to come, with the movement turning out to be a set of variations pitting major against minor. Lewis offers the full gamut of emotions here, emphasising the G major theme’s wistful air at an unhurried tempo (at nine minutes, this movement is a full two and-a-half minutes longer than Hamelin’s, whose upbeat tempo is effective in an entirely different way). Bavouzet, always alluring, treads a middle ground here. Haydn follows this with a Presto, though he adds ma non troppo. Hamelin is undeniably thrilling here, and his wit, like his articulation, is deliciously dry, as if he’s sending up the notion of virtuosity itself. Lewis, taking matters at a slightly steadier pace, finds a more muscular jocularity and reminds us of how much Beethoven learned from his sometime teacher.