mei 2018

Schumann: Quartets Nos. 2 & 3

Elias Quartet

Je krijgt het gevoel dat het enorm indrukwekkende Elias Quartet aan elke nuance en elk detail van deze werken heeft gedacht. Voeg daar het rijke geluid aan toe en het is een zeer fijne release.

In 2010 speelde het Elias Quartet het eerste van Schumanns drie strijkkwartetten in Wigmore Hall – een rijk gekarakteriseerde, openhartige lezing die werd opgenomen en uitgebracht op het eigen label van die locatie. Nu maken de Elias de cyclus eindelijk compleet met concertopnames van Potton Hall in Suffolk. Als u net zo onder de indruk was van het optreden in Wigmore als ik, wees dan gerust dat deze nieuwe verslagen niet teleurstellen, want ik vind ze nog boeiender gedetailleerd en emotioneel genereuzer.

Schumann componeerde deze kwartetten als verjaardagscadeau voor Clara, en schreef met volle teugen, zodat de drie werken in slechts zeven weken waren voltooid. Het Doric Quartet (Chandos, 12/11) legt dit gevoel van urgentie vast, maar dan met een magische, kwikzilveren toets. De Elias nemen daarentegen hun tijd. Het is niet zozeer dat hun optredens zo ontspannen zijn als wel elastisch. De muziek ademt in hun handen; en zelfs als ze een frase uitrekken alsof ze het emotionele gewicht ervan willen voelen, klinkt het nog steeds natuurlijk en goed. En het is niet zo dat ze alleen trekken; ze duwen ook. Luister bijvoorbeeld in de openingsbeweging van het F majeur kwartet hoe ze de herhaling van de expositie gretiger en opwindender laten voelen. Proef dan de exquise rubato op 4'08" in het Andante quasi variazioni, met zijn voorbode van een Mahleriaanse Ländler. Sommigen zullen geïrriteerd raken door de manier waarop de Elias geleidelijk overgaat in het hoofdtempo van de finale; ik ben er gecharmeerd van, vooral omdat het elke keer dat deze melodie terugkeert anders wordt gespeeld.

Het A-majeurkwartet is voor mij het juweel van de set, en de Elias spelen het met diepe tederheid. Hoe verrukt ze bijvoorbeeld de langzame introductie van het eerste deel spelen; zelfs de rusten klinken net zo expressief als de noten zelf. En in het tweede thema van het Allegro zelf, waar de cello zingt op een kloppende begeleiding (op 1'36"), is er een kwetsbaarheid die zo ontroerend is dat ik me kan voorstellen dat Schumanns hart vraagt: 'is deze liefde te mooi om waar te zijn?' In tegenstelling tot het Stradivari-kwartet (RCA, 4/18), Elias is nauwkeurig in het observeren van dynamische markeringen en hun pianissimo spel kan rillingen van plezier veroorzaken. Ze vinden inderdaad welsprekendheid in het kleinste detail, zoals de tokkelende siernoten van de tweede viool op 3'34" in het Adagio.

Ik zou nog wel even door kunnen gaan met het opsommen van de talloze glories van deze uitvoeringen, maar u begrijpt het idee. Ik blijf verrukt over de opname van de Doric – en die van de Zehetmair (ECM, 6/03) – maar die van de Elias is meteen mijn favoriet geworden en ik kan hem niet genoeg aanbevelen.

In 2010 the Elias Quartet played the first of Schumann’s three string quartets at Wigmore Hall – a richly characterised, open-hearted reading that was recorded and released on that venue’s in-house label. Now, at last, the Elias complete the cycle with concert recordings from Potton Hall in Suffolk. If you were as impressed by the Wigmore performance as I was, rest assured that these new accounts do not disappoint, for I find them even more absorbingly detailed and emotionally generous.

Schumann composed these quartets as a birthday gift for Clara, writing at white heat so that the three works were completed in just seven weeks. The Doric Quartet (Chandos, 12/11) capture this sense of urgency, though with a magical, quicksilver touch. The Elias, on the other hand, take their time. It’s not that their performances are so much leisurely as they are elastic. The music breathes in their hands; and even when they stretch a phrase as if to feel its emotional weight, it still sounds natural and right. And it’s not that they only pull; they push, too. In the opening movement of the F major Quartet, for instance, listen to how they make the exposition repeat feel more eager and excitable. Then savour the exquisite rubato at 4'08" in the Andante quasi variazioni, with its foreshadowing of a Mahlerian Ländler. Some may be irritated by the way the Elias ease gradually into the main tempo of the finale; I’m charmed by it, particularly as it’s played differently each time this tune returns.

The A major Quartet is, to my ears, the jewel of the set, and the Elias play it with profound tenderness. How rapturously they play the first movement’s slow introduction, for example; even the rests are made to sound as expressively necessary as the notes themselves. And in the second theme of the Allegro proper, where the cello sings to a palpitating accompaniment (at 1'36"), there’s a vulnerability so touching I could imagine Schumann’s heart asking ‘is this love too good to be true?’ Unlike the Stradivari Quartet (RCA, 4/18), the Elias are meticulous in observing dynamic markings, and their pianissimo playing can produce shivers of pleasure. Indeed, they find eloquence in the smallest detail, like the second violin’s strumming grace notes at 3'34" in the Adagio.

I could go on enumerating the myriad glories of these performances, but you get the idea. I continue to be delighted by the Doric’s recording – and the Zehetmair’s (ECM, 6/03) – but the Elias’s has instantly become my favourite, and I can’t recommend it urgently enough.