mei 2018

Ferneyhough: La Terre Est Un Homme

BBC Symphony Orchestra o.l.v. Martyn Brabbins

Een prachtig verjaardagscadeau voor Ferneyhoughs 75e verjaardag: zijn muziek – complex, soms confronterend, vaak veeleisend – werd op een werkelijk vaardige en toegewijde manier bepleit.

In zijn boekje suggereert Paul Griffiths dat Brian Ferneyhoughs muziek gezien kan worden als een correctie (zelfs een wake-up call?) op die geestdodende uniformiteit die de westerse cultuur naar verluidt doordringt. Deze nieuwe release van NMC ondersteunt zo'n argument zeker.

Inclusief, ook in het bieden van een bruikbaar overzicht van de output van deze componist. Missa brevis (1969) laat zien hoe Ferneyhough halverwege de twintig progressieve vocale technieken absorbeert terwijl hij een persoonlijke benadering ontwikkelt. De Kyrie en Gloria wemelen van kenmerken van Xenakis, Ligeti en Nono, met latere bewegingen (niet in de laatste plaats het sobere syllabische 'Hosanna') individueler in vocale behandeling. Exaudi klinkt op zijn gemak met zijn eisen, niet in de laatste plaats de luchtige vocalise die de Agnus Dei afsluit. Drie decennia later is Liber scintillarum (2012) gebaseerd op een achtste-eeuws Frans manuscript voor een ‘kamerconcert’ waarvan de fragmenten van hectische activiteit overgaan in een vaststaand discours voordat ze uiteenvallen in gebaren die door stilte worden verscheurd. Een focus die zich vervolgens ontvouwt, wat Ensemble Recherche met scherpe virtuositeit realiseert.

Ook worden twee van Ferneyhoughs orkestwerken getoond (de vroegste, Firecycle Beta, is te vinden op YouTube). La terre est un homme (1979) staat nog steeds het meest bekend om de controverse rond de eerste uitvoeringen – maar ondanks alle openlijke complexiteit is dit muziek waarvan het utopische perspectief spelers en luisteraars aanzet tot het ervaren van ‘aan de rand’ staan ​​van een muzikaal traject waarvan de panache net zo duidelijk is als het pathos. Plötzlichkeit (2006) is misschien de muziek van een meer pragmatisch figuur, maar Ferneyhough is niet minder vastbesloten om het orkest op zijn manier vorm te geven. Drie vrouwelijke vocalisten zijn ingebed in de textuur en verschillende instrumenten zijn afkomstig van de brassband, waardoor het gevoel van een klankmassa die zich over talloze secties ontwikkelt, wordt vergemakkelijkt en waarvan de manier van overgang, afwisselend plotseling en laconiek, evenzeer provoceert en vermaakt.

In de laatste stukken onttrekt de BBC SO zich nooit aan die lichtheid van aanraking die luisteren tot een genot maakt, terwijl Martyn Brabbins regisseert met kalme autoriteit en, bovenal, een geloof in de potentie van deze muziek. Ferneyhoughs 75e verjaardag had niet passender gemarkeerd kunnen worden.

In his booklet note, Paul Griffiths suggests that Brian Ferneyhough’s music might be heard as a corrective (even a wake-up call?) to that mind-numbing uniformity which arguably pervades Western culture. Indeed, this new release from NMC assuredly bolsters such an argument.

Inclusive, too, in offering a viable overview of this composer’s output. Missa brevis (1969) finds Ferneyhough in his mid-twenties absorbing progressive vocal techniques as he evolves a personal approach. The Kyrie and Gloria abound in hallmarks from Xenakis, Ligeti and Nono, with later movements (not least the austerely syllabic ‘Hosanna’) more individual in vocal treatment. Exaudi sound at ease with its demands, not least the airy vocalise ending the Agnus Dei. Three decades later, Liber scintillarum (2012) takes its cue from an eighth-century French manuscript for a ‘chamber concerto’ whose fragments progress from hectic activity to a settled discourse before disintegrating into gestures riven by silence. A coming into focus, then moving beyond it, which Ensemble Recherche realise with keen virtuosity.

Also featured are two of Ferneyhough’s orchestral works (the earliest, Firecycle Beta, can be accessed on YouTube). La terre est un homme (1979) remains best known for the controversy around its early performances – but, for all its overt complexity, this is music whose utopian outlook incites players and listeners to experience being ‘on the edge’ of a musical trajectory whose panache is as evident as its pathos. Plötzlichkeit (2006) might be the music of a more pragmatic figure, yet Ferneyhough is no less intent in shaping the orchestra his way. Three female vocalists are embedded in the texture and several instruments drawn from the brass band, so facilitating the sense of a sound-mass evolving over myriad sections, and whose manner of transition, sudden and laconic by turns, provokes and entertains in like measure.

In the latter pieces the BBC SO never shirk that lightness of touch which makes listening a pleasure, while Martyn Brabbins directs with calm authority and, above all, a belief in this music’s potency. Ferneyhough’s 75th birthday could not have been more fittingly marked.