mei 2018

Beethoven: Piano Concertos Nos. 2 & 4

Lars Vogt & Royal Northern Sinfonia

Een plezierige cyclus bereikt zijn einde in stijl: de verstandhouding tussen Lars Vogt en zijn Northern Sinfonia voelt natuurlijk en vreugdevol aan na een lonende reis.

Lars Vogt lijkt het beste tot het laatst te hebben bewaard in deze serie opnames van Beethovenconcerten met de Royal Northern Sinfonia. Want hier zijn ongetwijfeld de beste concerten, meer op hun gemak met zichzelf dan de structureel geremde Eerste en Derde concerten, meer concerto-achtig dan de machtige Keizer, wiens creatie dateert van na Beethovens leven als uitvoerende virtuoos. Wat we ervaren in het Tweede en Vierde concert is Beethoven, de improviserende virtuoos die hand in hand werkt met zijn alter ego, Beethoven, de visionair en ziener; en het is precies deze verbinding die Vogt en zijn medemuzikanten onderzoeken in wat net zo fantasierijk alerte realisaties van de twee concerten zijn als ik in vele lange jaren heb gehoord.

De playboy-optredens van het Bes-concert van de 25-jarige (nr. 2) hebben er vaak toe geleid dat het werk werd onderschat; maar men hoeft alleen maar te denken aan zaken als het recitatief con gran espressione 18 maten voor het einde van het langzame deel om te beseffen dat dit geen flauwe grap is. Vogt heeft één eerdere opname van het concert op zijn naam staan, gemaakt met Rattle en het CBSO in 1995. Hoe inspirerend dat ook was, deze nieuwere versie heeft een lichtvoetigheid van toets en improvisatorische gratie – een gevoel van de muziek die snel op de vleugel wordt opgevangen – die het een beslissende voorsprong geeft op de Birmingham-opname.

Die interactie van ziener en improviserende virtuoos is nog noodzakelijker als het geweldige G majeur Concerto moet betoveren zoals het hoort. Ook hier zijn Vogt en zijn muzikanten in topvorm in een uitvoering die scherpzinnig en eindeloos betoverend is, hoewel platina getipt waar dat nodig is. Pianistisch gezien kijkt Vogts spel via Glenn Gould (zijn magische maar vaak frustrerend gemaniëreerde opname uit 1961 in New York met Leonard Bernstein) terug naar Artur Schnabel, wiens spel van de eerste van Beethovens twee cadensen uit het eerste deel precies het soort improvisatorische vaardigheid heeft dat Gould en Vogt ook hebben.

Hoewel Vogt alle middelen van een moderne Steinway tot zijn beschikking heeft en niet bang is om ze te gebruiken, is er een filigraankwaliteit in het spel die subtiel verschilt van het 'klassieke' pianospel van zulke vereerde vertolkers van het concert als Solomon of Emil Gilels, waarbij elke noot fijn gecentreerd is, zelfs als de gradaties van toon op en neer gaan. ('Als parelsnoeren', zoals onze grootouders vroeger zeiden.) Vogt gebruikt een veel gevarieerdere toets, net zoals hij en zijn spelers niet bang zijn om de pols te vertragen of een frase te elastiseren in momenten van visionaire verwondering.

Ik moet bekennen dat ik dacht toen ik de uitvoering voor het eerst hoorde: ‘dit zal nooit lukken’: voor herhaalde hoorzittingen, dat wel. Maar hoe vaker ik terugkwam, hoe meer ik me afvroeg. Zelfs de behendige arpeggiatie van het openingsakkoord van het concert – een no-go in elke andere context – lijkt nu toepasselijk.

Het is misschien geen toeval, aangezien Vogt momenteel muziekdirecteur is van de Royal Northern Sinfonia, dat de verstandhouding tussen de solist en deze zeer bekwame groep muzikanten alles is wat het zou moeten zijn, en meer. Dit zijn fantastische uitvoeringen, en de opnames, afkomstig van liveoptredens in Sage Gateshead, zijn daar een goede aanvulling op.

Lars Vogt would seem to have kept the best until last in this series of Beethoven concerto recordings with the Royal Northern Sinfonia. For here, surely, are the finest of the concertos, more at ease with themselves than the structurally inhibited First and Third concertos, more concerto-like than the mighty Emperor, whose creation post-dates Beethoven’s life as a performing virtuoso. What we experience in the Second and Fourth concertos is Beethoven the improvising virtuoso working hand-in-glove with his alter ego, Beethoven the visionary and seer; and it’s this very conjunction which Vogt and his fellow musicians explore in what are as imaginatively alert realisations of the two concertos as I have heard in many a long year.

The playboy roisterings of the 25-year-old’s B flat Concerto (No 2) have often caused the work to be underestimated; yet one need only consider such things as the recitative con gran espressione 18 bars from the slow movement’s end to realise that this is no idle jest. Vogt has one previous recording of the concerto to his name, made with Rattle and the CBSO in 1995. Inspiriting as that was, this newer version has about it a lightness of touch and improvisatory grace – a sense of the music being caught expeditiously on the wing – that gives it a decisive edge over the Birmingham recording.

That interaction of seer and improvising virtuoso is even more necessary if the great G major Concerto is to mesmerise as it should. Here again Vogt and his musicians are in prime form in a performance that is sharp-witted and endlessly beguiling, albeit platinum-tipped where the need arises. Pianistically, Vogt’s playing looks back via Glenn Gould (his magical but often infuriatingly mannered 1961 New York recording with Leonard Bernstein) to Artur Schnabel, whose playing of the first of Beethoven’s two first-movement cadenzas has exactly the kind of improvisatory skill that Gould’s has and Vogt’s too.

Though Vogt has all the resources of a modern Steinway at his command, and isn’t afraid to use them, there is a filigree quality to the playing that is subtly different from the ‘classic’ pianism of such revered interpreters of the concerto as Solomon or Emil Gilels, where every note is finely centred, even as the gradations of tone rise and fall. (‘Like strings of pearls’, as our grandparents used to say.) Vogt deploys a rather more various touch, just as he and his players are not afraid to slow the pulse or elasticate a phrase in moments of visionary wonder.

I confess that when I first heard the performance I thought ‘this will never do’: for repeated hearings, that is. Yet the more I have returned, the more I have wondered. Even the deft arpeggiation of the concerto’s opening chord – a no-no in any other context – now seems apt.

It’s perhaps no coincidence, given that Vogt is currently Music Director the Royal Northern Sinfonia, that the rapport between the soloist and this highly accomplished band of musicians is everything it should be, and more. These are marvellous performances, and the recordings, derived from live performances at Sage Gateshead, serve them well.