juni 2018
J.S. Bach: Consolatio
Ricercar Consort o.l.v. Philippe Pierlot
Drie Bachcantates verenigd door het thema troost. Allemaal prachtig, welsprekend en ontroerend gezongen, overal geëvenaard door uitstekend spel van het Ricercar Consort onder leiding van Philippe Pierlot.
Troost is natuurlijk een veelvoorkomend idee in Bachs expressieve arsenaal (zoals gedicteerd door de cyclische vereisten van de kerkkalender) en Philippe Pierlot bewoont het met scherpzinnige ijver in zeer betrokken lezingen van drie prachtige cantates. Het zijn stukken waar Bach duidelijk veel moeite voor heeft gedaan, waaronder de eerste cantate die hij voor auditie in Leipzig presenteerde en het inaugurele werk bij zijn benoeming kort daarna. Op basis van dit bewijs lossen zulke niveaus van thematische programmering op bevredigende wijze de potentiële knoop in de maag op van het luisteren naar het ene Bach-koorwerk na het andere.
Die Elenden sollen essen vertegenwoordigt zijn debuutcantate als werknemer, en in zijn omvang en ambitie moet het een serieuze indruk hebben gemaakt op parochianen. Hoewel Pierlot kiest voor een eenstemmig koor, is de zoekende intensiteit van het ronde palet van stemmen en instrumenten zo groot dat zelfs degenen voor wie Bach één-op-een-partij niet naar hun smaak is, niet zullen falen om te worden gewonnen. De duivel zit in de details bij het Ricercar Consort, zoals je kunt horen in de prachtige tenoraria, ‘Mein Jesus soll mein alles sein’. De kracht van het unieke stijgende motief zorgt voor een obsessief verlangen, niet ongelijk aan ‘Ach mein Sinn’ in de eerste versie van de Johannes Passion, en zo glorieus geloofwaardig als je zult horen.
De sleutel tot het succes van deze lezingen is inderdaad dat ze, hoewel ze geworteld zijn in transparantie, levendig resonerend, gedurfd directioneel en nooit broos zijn. De aria's hebben de neiging om de zangers af te schilderen als primus inter pares met de obligato-instrumenten als echte partners in de dialoog; en als de coloratuur van de zangers niet altijd overtuigend is, prevaleren de relaties tussen Pierlots diepgevoelde, sterk retorische en pezige lijnen altijd. Hoe uitzonderlijk is de opening van Jesus nahm zu sich die Zwölfe die de zwaarmoedige Jezus overbrengt terwijl hij de onbegrijpende discipelen probeert voor te bereiden op de reis naar Jeruzalem en zijn dood. Het is een meesterwerk van beeldspraak en Pierlot heeft de volle maat.
Precies wanneer je voelt dat het niet beter kan, presenteert het Ricercar Consort een cantate van de meest diepgaande ontroering. De dood was nooit ver weg in Bachs familie - een wees op 10-jarige leeftijd, weduwnaar op 35-jarige leeftijd en 10 kindersterfgevallen - en Jesu Christ, wahr’ Mensch und Gott doorkruist de ervaring als weinig anderen in Bachs oeuvre. De pizzicato-begrafenisklokken van het slaapliedje voor sopranen behoren tot de vele geneugten, waarbij het hobospel van Emmanuel Laporte de gouden draad vormt in een liefdevol bedacht en uitgevoerd project.
Consolation is, of course, a prevalent conceit in Bach’s expressive armoury (as dictated by the cyclical requirements of the church calendar) and Philippe Pierlot inhabits it with perspicacious zeal in highly engaged readings of three magnificent cantatas. They are pieces over which Bach clearly took considerable trouble, including the first cantata he presented for audition in Leipzig and the inaugural work on his appointment soon after. On this evidence, such levels of thematic programming gratifyingly resolve the potential knottiness of listening to one Bach choral work after another.
Die Elenden sollen essen represents his debut cantata as an employee, and in its scale and ambition it must have made a serious impression on parishioners. While Pierlot opts for a single-voice choir, such is the questing intensity of the rounded palate of voices and instruments that even those for whom one-to-a-part Bach isn’t to their taste will not fail to be won over. The devil’s in the detail with the Ricercar Consort, as you can hear in the exquisite tenor aria, ‘Mein Jesus soll mein alles sein’. The power of its singular rising motif provides an obsessional longing, not dissimilar to ‘Ach mein Sinn’ in the first version of the St John Passion, and as gloriously believable as you’ll hear.
Indeed, the key to the success of these readings is that while they are rooted in transparency, they are vibrantly resonant, boldly directional and never brittle. The arias tend to portray the singers as primus inter pares with the obbligato instruments as real partners in the dialogue; and if the singers’ coloratura is not always convincing, the relationships between Pierlot’s deeply felt, strongly rhetorical and sinewy lines always prevail. How exceptionally the opening of Jesus nahm zu sich die Zwölfe conveys the heavy-hearted Jesus as he tries to prepare the uncomprehending disciples for the journey to Jerusalem and his death. It’s a masterpiece of imagery and Pierlot has its full measure.
Just when you feel it cannot improve, the Ricercar Consort present a cantata of the most profound poignancy. Death was never far away in Bach’s family – an orphan at 10, widower at 35, and 10 infant deaths – and Jesu Christ, wahr’ Mensch und Gott traverses the experience like few others in Bach’s oeuvre. The pizzicato funeral bells of the soprano lullaby are among many delights, with Emmanuel Laporte’s oboe-playing representing the golden thread in a lovingly conceived and executed project.